Suplementy diety – czym są i co należy o nich wiedzieć?

Rynek suplementów diety rozwija się bardzo dynamicznie. Statystyki pokazują, że co roku jego wartość w Polsce wzrasta o ok. 7%. Czy to dużo? W 2022 roku w tej kwestii mówiono o prawie 7 mld złotych. Do 2025 roku rynek suplementów diety będzie warty o prawie 1,6 mld zł więcej. To naprawdę sporo. 

Coraz więcej osób korzysta z tych produktów, aby wspierać zdrowie, poprawiać odporność lub uzupełniać dietę w niezbędne składniki.

Jednak czy suplementy są zdrowe? Czy faktycznie działają? Odpowiedzi na te pytania wymagają poznania wskazań do suplementacji, jej rodzajów i przepisów, które regulują sprzedaż wykorzystywanych preparatów.

Czym są suplementy diety?

Co to jest suplement diety? To pytanie często pojawia się w kontekście zdrowego stylu życia. Zgodnie z definicją suplementu diety zawartą w polskiej ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia, suplement to środek spożywczy, który ma na celu uzupełnienie diety.

Zawiera skoncentrowane źródło substancji aktywnych: witamin, składników mineralnych lub innych związków (np. kwasów tłuszczowych, aminokwasów, składników roślinnych) o określonym efekcie odżywczym. Suplement diety nie ma właściwości terapeutycznych.

Co oznacza pojęcie suplement diety? Nie jest to lek ani produkt leczniczy, ale preparat przeznaczony do codziennego stosowania i wzbogacenia zbilansowanej diety.

Przepisy i regulacje prawne dotyczące suplementów diety

Suplementy diety w Polsce są regulowane przez przepisy prawa żywnościowego, a nie farmaceutycznego. Produkty te muszą być zgodne z wymogami ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz unijnymi rozporządzeniami dotyczącymi oznakowania i bezpieczeństwa żywności.

Każdy suplement przed wprowadzeniem na rynek musi zostać zgłoszony do Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Producent musi zadbać o zgodność z przepisami dotyczącymi składu i oznaczeń.

Niestety polskie prawo nie przewiduje każdorazowej kontroli rejestrowanych suplementów diety. GIS przeprowadza inspekcje losowo – z tego powodu w praktyce faktyczna liczba sprawdzanych preparatów jest znikoma. Jakie ma to znaczenie dla konsumenta? Powinniśmy mieć świadomość tego, że nie każdy dostępny suplement diety będzie miał wysoką jakość. Z tego względu warto wybierać marki, które są sprawdzone, cieszą się dobrymi opiniami i zapewniają o współpracy z niezależnymi laboratoriami. Przykładem jest formeds, który zwraca szczególną uwagę na dokładną selekcję dostawców surowców.

Kluczowe różnice między suplementami diety a lekami

Jaka jest różnica między lekiem a suplementem? Najważniejszym aspektem jest cel stosowania.

• Lek to produkt leczniczy, stworzony z myślą o zapobieganiu lub leczeniu chorób. Aby trafić do aptek, musi przejść rygorystyczne badania kliniczne, które potwierdzą jego skuteczność, bezpieczeństwo oraz optymalne dawkowanie.
• Suplement diety to produkt spożywczy. Jego zadaniem jest uzupełnienie diety o składniki, których może brakować w codziennym jadłospisie. Suplement nie jest stworzony po to, by leczyć. Dlatego nie przechodzi takich samych badań, jak leki. Jego bezpieczeństwo ocenia się na podstawie zgodności z przepisami prawa żywnościowego.

Kolejną kwestią jest sposób działania.

• Suplement ma przynosić efekt odżywczy i uzupełniać potencjalne niedobory w diecie – nie może być jednak zamiennikiem zrównoważonego żywienia.
• Leki mają działanie terapeutyczne. To oznacza, że ich składniki aktywne zostały dokładnie przebadane pod kątem wpływu na konkretne choroby czy dolegliwości.

Co jeszcze? Etykiety.

1. Na opakowaniu leku znajdziesz szczegółowe informacje o wskazaniach, dawkowaniu, przeciwwskazaniach i możliwych skutkach ubocznych. To obowiązek, który wynika z prawa farmaceutycznego.
2. Na etykiecie czy w reklamie suplementu diety producenci nie mogą deklarować właściwości leczniczych. Informacje ograniczają się do składu, porcji do spożycia i potencjalnych korzyści związanych z uzupełnieniem diety. Zawsze znajdziesz dodatkowe ostrzeżenie, że produkt nie może zastępować zróżnicowanego odżywiania ani zdrowego stylu życia.

Jakie składniki znajdują się w suplementach diety?

Weźmy pod lupę kapsułki, tabletki, proszki i syropy. Jakie składniki suplementów diety znajdziemy w naszej analizie? Podzielmy je na substancje czynne i wypełniające.

W podstawowych suplementach znajdziemy składniki aktywne – czyli te, które odpowiadają za określone działanie na organizm (np. uzupełnienie niedoborów, co może prowadzić do poprawy odporności). Zaliczają się do nich m.in.:

• witaminy – z grupy B i rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K),
• składniki mineralne – magnez, wapń, potas, jod, żelazo, selen czy cynk,
• substancje roślinne – ekstrakty z roślin, np. zielonej herbaty czy żeń-szenia,
• kwasy tłuszczowe – najczęściej z omega-3,
• probiotyki – mikroorganizmy wspierające zdrowie jelit.

Oprócz substancji czynnych w suplementach znajdziemy także substancje wypełniające, wiążące, słodzące i te, które wchodzą w skład otoczek. Każdy składnik powinien być bezpieczny dla konsumenta, a jego działanie – zgodne z deklaracją producenta.

Rodzaje suplementów diety

Na rynku dostępne są różne rodzaje suplementów, które można podzielić w zależności od ich zastosowania. Najważniejsze suplementy to:

• preparaty jednoskładnikowe (np. witamina D) – podstawowa suplementacja,
• preparaty wieloskładnikowe, kompleksy witamin i/lub składników mineralnych (np. kompleks witamin z grupy B),
• suplementy dla sportowców (np. aminokwasy),
• suplementy roślinne (np. adaptogeny),
• probiotyki, prebiotyki i synbiotyki.

Kiedy warto rozważyć suplementację?

Suplementacja powinna być dobrze przemyślana. Najlepiej, jeśli opiera się na aktualnych wynikach badań, które wskazują na ewentualne braki niezbędnych składników odżywczych. Wskazaniem do przyjmowania suplementów diety może być profilaktyka niedoborów  pokarmowych – w okresach wzmożonego wysiłku fizycznego czy w przypadku praktykowania diet eliminacyjnych (np. na diecie wegańskiej).

Zanim jednak sięgniesz po jakikolwiek preparat, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby dobrać dla siebie bezpieczne suplementy.

Jakie suplementy warto stosować?

Nie istnieje uniwersalna lista suplementów, które będą odpowiednie dla każdego. Najważniejsze suplementy to te, które są dostosowane do indywidualnych potrzeb.

W Polsce szczególnie polecana jest witamina D oraz kwasy omega-3. Są to składniki, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu i pomagają zapobiegać licznym problemom zdrowotnym. Jednocześnie ich niedobory i związane z nimi skutki uboczne odnotowuje się powszechnie w wielu grupach społecznych – u dzieci, wegan i wegetarian, osób starszych czy sportowców.

Jeśli decydujesz się na rozpoczęcie suplementacji i chcesz mieć pewność, że sięgasz po  dobre suplementy, zwróć uwagę na jakość surowców i badania potwierdzające ich skuteczność. Nigdy nie przekraczaj zalecanego dziennego spożycia – trzymaj się wskazań producenta i specjalistów.

Czy suplementy diety działają? Faktycznie mogą wspierać zdrowie, ale tylko wtedy, gdy są stosowane odpowiedzialnie. Nie zapominaj, że to jedynie uzupełnienie diety, a nie jej zamiennik. Dbaj o różnorodność w swoim jadłospisie, a suplementy traktuj jedynie jako wsparcie.

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225).
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2007 r. w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety (Dz.U. 2007 nr 196 poz. 1425).
3. Najwyższa Izba Kontroli. (2021). Informacja o wynikach kontroli. Wprowadzenie do obrotu suplementów diety. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/plik/id,25355,vp,28114.pdf
4. Bsoul-Kopowska, M. (2022). Suplementy diety a zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym konsumentów. W: Wybrane aspekty bezpieczeństwa pozamilitarnego. Zagrożenia, wyzwania, koncepcje. (red. F. Bylok, A. Kwiatek, M. Skiba). Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskie.
5. PMR. (2023). Raport branżowy. Rynek suplementów diety w Polsce. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2024-2029.
6. Borowiec, A., & Aranowska, A. E. (2018). Style żywieniowe Polaków i ich społeczno-demograficzne uwarunkowania. Pomeranian Journal of Life Sciences, 64(2), 93-98.
7. Gorynska-Goldmann, E., & Ratajczak, P. (2010). Świadomość żywieniowa a zachowania żywieniowe konsumentów. Journal of Agribusiness and Rural Development, (04 [18])Stachowicz, K. (2023). Czy warto stosować suplementację kwasami tłuszczowymi typu omega-3 i witaminą D?. Wszechświat, 124(4-6)..