Ponad pół roku temu pisaliśmy o propozycjach zmian w procedurze karnej. Wczoraj dowiedzieliśmy się, że Ministerstwo Sprawiedliwości planuje przeprowadzić gruntowną rewolucję w Kodeksie karnym. Jeżeli zmiany wejdą w życie, to prawo karne będzie pełnić coraz bardziej rolę represyjną. Czy to dobry kierunek? Zmiany w prawie karnym 2019.
Resort sprawiedliwości na swojej stronie internetowej opublikował główne założenia planowanej reformy kodeksu karnego. Zaprezentowano zarówno ratio legis, jak i ogólny opis zmian. Sięgają one dosyć głęboko, bo dotyczą bazowych kwestii (katalogu kar), ale także dodają nowe przestępstwa. Dodane zostaną m.in. nowe typy kwalifikowane istniejących już przestępstw, ale także ujęte zostaną nowe przestępstwa.
Zmiany w prawie karnym 2019 — nowy katalog kar
Jedną z najistotniejszych zmian, które prezentuje nam Ministerstwo Sprawiedliwości, jest zupełna zmiana katalogu możliwych kar. Aktualnie, zgodnie z art. 32 Kodeksu karnego, są to:
- grzywna
- ograniczenie wolności
- pozbawienie wolności
- 25 lat pozbawienia wolności
- dożywotnie pozbawienie wolności
Resort proponuje wyrzucenie z katalogu kary 25 lat pozbawienia wolności, jednocześnie zwiększając wymiar możliwej do wymierzenia kary za poszczególne przestępstwa. Tak też, w wypadku niektórych przestępstw, sąd będzie mógł wymierzyć karę 28, czy też 22 lat pozbawienia wolności, a nie — jak dotychczas — 15.
Poniżej załączam przykładową tabelę, która została zamieszczona na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Ma ona ukazać, czym poskutkuje wspomniana zmiana. Dziwne jest, że resort posługuje się mową potoczną, nazywając karę pozbawienia wolności „więzieniem”, a karę dożywotniego pozbawienia wolności – „dożywociem” (które przecież jest instytucją prawa cywilnego). O ile taka nomenklatura jest powszechnie używana w mediach, to używanie jej podczas prezentacji projektu reformy jest, w moim odczuciu, niezrozumiałe. No, chyba że nazwy kar również zostaną zmienione.
| PRZESTĘPSTWO | OBECNY WYMIAR KARY | WYMIAR KARY PO REFORMIE |
|---|---|---|
| zabójstwo | od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie | od 8 do 30 lat więzienia albo dożywocie |
| spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym | od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie | od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie |
| porwanie dla okupu połączone ze szczególnym udręczeniem | od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia | od 5 do 25 lat więzienia |
| fałszerstwo pieniędzy | od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia | od 5 do 25 lat więzienia |
Zmiany w prawie karnym 2019 – bezwzględne „dożywocie”
Zmiany obejmą również wprowadzenie nowego rodzaju kary dożywotniego pozbawienia wolności. Resort proponuje wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia. Otrzymywaliby ją sprawcy, nazywani przez resort „zwyrodniałymi zbrodniarzami”, którzy są trwale niebezpieczni dla społeczeństwa.
Taką karę otrzymywałyby również osoby, które w przeszłości zostały skazane na karę dożywotniego pozbawienia wolności, albo na karę pozbawienia wolności w wymiarze 20 i więcej lat, a dopuściły się kolejnego przestępstwa, zagrożonego karą dożywotniego pozbawienia wolności.
Osoby skazane na karę bezwzględnego dożywotniego pozbawienia wolności utraciłyby możliwość do starania się o przedterminowe zwolnienie. Brak możliwości przedterminowego zwolnienia otrzymywałyby również osoby popełniające czyn, którego okoliczności, a w szczególności zachowanie sprawcy, wskazują, iż jest on niebezpieczny dla społeczeństwa.
Sprawcy skazani na „zwykłą” karę dożywotniego pozbawienia wolności mogłyby się starać o przedterminowe zwolnienie nie po 25 latach, jak to jest obecnie, ale po 35.
Wydłużony zostanie również okres przedawnienia karalności zabójstwa – z 30 do 40 lat.
Zmiany w prawie karnym 2019 – surowsze kary za najpoważniejsze przestępstwa
Podwyższona zostanie również granica maksymalnego ustawowego zagrożenia dla poszczególnych przestępstw. Jako podstawę takiego podwyższenia resort wskazuje potrzebę zaspokojenia odczucia sprawiedliwości, a także zmaksymalizowanie dolegliwości, jakie mają czekać sprawców konkretnych przestępstw.
| PRZESTĘPSTWO | OBECNY WYMIAR KARY | WYMIAR KARY PO REFORMIE |
| rozbój | od 2 do 12 lat więzienia | od 2 do 15 lat więzienia |
| rozbój z użyciem broni | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
| doprowadzenie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
| udział w zorganizowane grupie przestępczej | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
| porwanie dla okupu | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
| pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
| handel ludźmi | od 3 do 15 lat więzienia | od 3 do 20 lat więzienia |
Wyżej zaprezentowane zmiany łączą się oczywiście z rewolucją katalogu kar.
Zmiany w prawie karnym 2019 – nowe przestępstwa i typy przestępstw
Kolejnym założeniem projektu zmian jest ujęcie w Kodeksie karnym nowych przestępstw i typów przestępstw.
| PRZESTĘPSTWO | PRZEWIDZIANA KARA |
|---|---|
| przygotowanie do zabójstwa | od 2 do 15 lat więzienia |
| przyjęcie zlecenia zabójstwa | od 2 do 15 lat więzienia |
| uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem | od 3 miesięcy do 5 lat więzienia |
| kradzież zuchwała | od 6 miesięcy do 8 lat więzienia |
Projekt zakłada również klarowne ujęcie kradzieży cudzej karty płatniczej, wraz z użyciem jej. Za takie działanie będzie grozić taka sama kara jak za kradzież z włamaniem
Kolejnym czynem, którego ujęcie jako przestępstwo w Kodeksie karnym zakłada reforma, jest nękanie przez firmy windykacyjne. Za uporczywe nękanie w celu zwrotu wierzytelności grozić będzie do 5 lat pozbawienia wolności.
Przestępstwem będzie również kradzież tablic rejestracyjnych. Taka kradzież nie będzie już wykroczeniem (ze względu na wartość przedmiotu zaboru mienia), a przestępstwem. Będzie za nie grozić aż do 5 lat pozbawienia wolności.
Ostatnią zmianą, którą zakłada resort, jest bardziej stanowcza walka z aferzystami gospodarczymi. Łapówkarze, czy oszuści VAT-owscy będą mogli liczyć na dużo surowsze kary. Zastanawiająca jest jednak zmiana, która umożliwi prokuratorom wszczynanie postępowań z urzędu, już na etapie przetargów, jeżeli — w ich odczuciu — dochodzi do działań niezgodnych z prawem.
Zmiany w prawie karnym 2019
Czy prezentowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany są zmianami pozytywnymi? W moim odczuciu, w pewnym zakresie, na pewno. Zwiększenie wymiaru ustawowego zagrożenia karą za niektóre przestępstwa jest racjonalne, odpowiednie i wymagane.
Problemem jest jednak fakt, że niektóre zmiany trzeba nazwać rewolucyjnymi. Nadanie szerszych kompetencji prokuratorom, czy też wprowadzenie nowych typów przestępstw będzie z pewnością skutkować pojawieniem się szeregu kontrowersji.
Również dla niektórych osób alarmujący jest kierunek, w jakim prawo karne zmierza. Według prezentowanego projektu zaczyna dochodzić do sytuacji, w której to funkcje: represyjna i prewencyjna stają się tymi zasadniczymi. Czy jest to dobry kierunek? Na to pytanie nie da się jednakowo i wprost odpowiedzieć.
