Zlecenie powszechnie uchodzi za dużo bardziej elastyczną formę zatrudnienia, niż etat. Są jednak pewne elementy wspólne, o których warto pamiętać. Przykładem mogą być chociażby obowiązki względem ZUS przy umowie zlecenia ciążące na obydwu jej stronach.
Umowa zlecenia, pomimo swojej elastyczności, nie stanowi po prostu wygodniejszej alternatywy dla etatu
Niektórzy chcieliby widzieć w umowie zlecenia taką tańczą dla pracodawcy alternatywę dla etatu. Istnieją jednak bardzo istotne różnice pomiędzy jedną i drugą formą zatrudnienia. Umowa zlecenia wręcz nie może wypełniać wszystkich przesłanek zastosowania umowy o pracę. Zleceniobiorca nie powinien – na przykład – być zobowiązany do osobistego świadczenia pracy, w miejscu wskazanym przez zleceniobiorcę, pod jego nadzorem, w konkretnych godzinach. W przypadku zleceń rozliczenie pomiędzy stronami nie musi być w zasadzie dokonywane co miesiąc. Strony umowy zlecenia nie są także związane przepisami kodeksu pracy. Także jeśli chodzi o sposoby rozwiązywania umowy.
Warto jednak zauważyć, że istnieją także cechy wspólne. W obydwu przypadkach ustawodawca przewidział najniższe dopuszczalne przez prawo wynagrodzenie z tytułu obydwu umów. Choć, trzeba przyznać, wyznaczane jest w nieco odmienny sposób. Co więcej, także w przypadku zleceń występuje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Trzeba przy tym jasno podkreślić, że nigdy nie są to składki „na ZUS”. Pieniądze, które wpłacamy do systemu tak naprawdę służą przede wszystkim nam samym, nie stanowią w żadnym wypadku daniny na rzecz instytucji.
Jak wygląda nasz wkład w system ubezpieczeń społecznych przy umowie zlecenia? Działa to w bardzo podobny sposób, względem etatu. Zleceniodawca jest płatnikiem składek ZUS przy umowie zlecenia. Odpowiada za to, by właściwa kwota terminowo trafiała na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wliczając w to tą część składek, której koszt ponosi zleceniobiorca.
Kwestia składek na ubezpieczenie społeczne, także w przypadku umów zlecenia, może się wydawać skomplikowana. Na szczęście ZUS przygotował dość obszerny poradnik zawierający wszystkie niezbędne informacje. Zakład wyjaśnia w nim również, jak postępować w poszczególnych możliwych sytuacjach – także na konkretnych przykładach.
Ubezpieczenie społeczne przy umowie zlecenia składa się z kilku części składowych
Obowiązki względem ZUS przy umowie zlecenia można podzielić na poszczególne składki. Ich cechą wspólną jest tak naprawdę zapewnienie zleceniobiorcy ochrony przed rozmaitymi przeciwnościami losu. Niektóre z nich są bardziej odległe od teraźniejszości, inne mogą przytrafić się w toku codziennej pracy. Podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie brutto przewidziane w umowie. Warto przy tym pamiętać, że część odprowadzana przez zleceniobiorcę pomniejsza kwotę, jaką realnie otrzymuje za wykonaną pracę. Zleceniodawca przekazuje ZUS przy umowie zlecenia także tą część stawek, która stanowi dla niego po prostu dodatkowy koszt zatrudnienia.
Jedną z najważniejszych jest składka na ubezpieczenie emerytalne. Stanowi nie tylko nasz dzisiejszy wkład do systemu emerytalnego, ale także składa się na podstawę ustalania naszych świadczeń emerytalnych w przyszłości. Jej koszt jest rozłożony po równo pomiędzy zleceniodawcą i zleceniobiorcą. Obydwie strony umowy zlecenia odprowadzają równowartość 9,76 % kwoty brutto wynagrodzenia.
Składka na ubezpieczenie rentowe zabezpiecza pracownika, bądź jego rodzinę, w sytuacji, w której nie jest on w stanie dalej pracować. W grę wchodzi zarówno kalectwo, jak i nawet śmierć żywiciela rodziny. Wówczas wypłaca się właściwej osobie comiesięczną rentę. W przypadku składki rentowej, płatnik odprowadza 6,5% a zleceniobiorca 1,5% podstawy.
Zleceniobiorca ma wybór, czy chce by od jego wynagrodzenia odprowadzano także składkę na ubezpieczenie chorobowe
Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana, w zależności od charakteru wykonywanej pracy. Co do zasady, im bardziej niebezpieczna praca, tym także składka będzie wyższa. Szczegółowe zasady jej ustalania określa ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wraz z rozporządzeniami wykonawczymi. Zleceniobiorca odprowadza od 0,4 do 3,60% wynagrodzenia brutto. Koszt zleceniodawcy jest w tym przypadku stały i wynosi 1,80% podstawy.
Składka na ubezpieczenie chorobowe zabezpiecza nas na wypadek niezdolności do pracy spowodowanej rozstrojem zdrowia, a także koniecznością sprawowania opieki nad potomstwem. Jej opłacanie uprawnia do otrzymywania zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego. W przypadku umów zlecenia to zleceniodawca decyduje, czy odprowadzać składkę chorobową. Jeśli wyrazi taką wolę, to on poniesie w całości koszt ubezpieczenia. Składka ta wynosi 2,45% wynagrodzenia brutto.
Ponadto zleceniodawca musi do tego odprowadzać składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Ten państwowy fundusz celowy ma na celu zabezpieczenie pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy. Wpłaty te wynoszą 0,10% kwoty brutto wynagrodzenia.
Składkę zdrowotną odprowadza się praktycznie zawsze, za to jej część można odliczyć od podatku dochodowego
Wreszcie, Składka na ubezpieczenie zdrowotne pozwala zleceniodawcy korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce, finansowanych z Narodowego Funduszu Zdrowia. Biorąc pod uwagę koszt poszczególnych zabiegów medycznych, zwłaszcza tych bardziej skomplikowanych, taka możliwość jest nie do przecenienia. Ta składka jest traktowana przez ustawodawcę w szczególny sposób. Składkę zdrowotną odprowadza się zawsze, niezależnie od tego czy zleceniobiorca ma inny tytuł upoważniający do korzystania z opieki zdrowotnej.
Również sposób obliczania składki zdrowotnej różni się znacząco od pozostałych. Podstawę wymiaru w tym przypadku stanowi wynagrodzenie pomniejszone o pozostałe składki na ubezpieczenie społeczne – w części finansowanej przez zleceniobiorcę. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9,00% podstawy. Zleceniobiorca może, co do zasady, odliczyć z tego 7,75% od podatku dochodowego od osób fizycznych.
W zależności od zawartych przez zleceniobiorcę umów, zleceniodawca będzie miał inne obowiązki w zakresie zgłaszania zlecenia do ZUS
Zleceniobiorcę podlegającego ubezpieczeniu społecznemu zleceniodawca musi zgłosić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. W tym celu wykorzystuje się druk ZUS ZUA. Powinno to nastąpić w ciągu 7 dni od rozpoczęcia wykonywania zapisów umowy – na przykład od rozpoczęcia pracy. Odprowadzanie składek ZUS przy umowie zlecenia nie zawsze jest obowiązkowe. Studenci do 26 roku życia, niezależnie od rodzaju studiów, oraz uczniowie są zwolnieni z tego obowiązku. Warto przy tym zauważyć, że zwolnienie nie dotyczy doktorantów oraz uczestników studiów podyplomowych. Co więcej, osoby pomiędzy poszczególnymi etapami edukacji – a więc maturzyści przed podjęciem studiów, oraz świeżo upieczeni licencjaci – również nie korzystają z takiego zwolnienia.
Obowiązki zleceniodawcy bywają kształtowane w różnorodny sposób, w zależności od tego, jakie inne umowy zawarł jego zleceniobiorca. Przy kilku umowach zlecenie, ubezpieczenie społeczne jest obligatoryjne do momentu, aż podstawa wymiaru przekroczy wynagrodzenie minimalne. Wówczas staje się dobrowolne. Warto podkreślić, że decyzja czy odprowadzać składki należy w takim przypadku do zleceniobiorcy. Zasada ta ma także zastosowanie w przypadku zawarcia różnych zleceń z tym samym zleceniobiorcą.
Nie trzeba zgłaszać do ZUS umów zlecenia zawartych z własnym pracownikiem. Dotyczy to także sytuacji, w których zleceniobiorca świadczy pracę na rzecz swojego pracodawcy – ale na podstawie umowy zawartej z innym podmiotem. Taka osoba podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę. Podstawę wymiaru w tym wypadku stanowi łączny przychód, uzyskiwany zarówno z etatu, jak i ze zlecenia. Zgłoszenia dokonuje się w miesięcznym raporcie składanym za pracownika.
ZUS przy umowie zlecenia dotyczy także dorabiających sobie emerytów
Kolejną możliwością jest umowa zlecenia z osobą, która jest pracownikiem innego podmiotu i nie świadczy pracy na rzecz zleceniodawcy. Jeżeli zleceniobiorca na etacie uzyskuje przynajmniej minimalne wynagrodzenie, należy go zgłosić wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Może się jednak zdarzyć, że ten – na przykład – pracuje w niepełnym wymiarze czasu i takiego wynagrodzenia nie uzyskuje. Wówczas umowa zlecenia podlega także pozostałym składkom, do momentu uzyskania kwoty najniższego wynagrodzenia.
Wreszcie, zleceniobiorcą może być emeryt. Jeśli ten jest jednocześnie pracownikiem, to wynagrodzenie ze zlecenia podlega składce zdrowotnej, a składka emerytalna oraz rentowa są dobrowolne. Nie ma przy tym znaczenia wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia. Jeżeli jednak emeryt zawiera wyłącznie umowy zlecenia, wszystkie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym – do wysokości minimalnego wynagrodzenia. Nie wlicza się jednak do niego uzyskiwanej przez zleceniobiorcę emerytury.
