Imię i nazwisko w jakimś stopniu determinuje to, kim jesteśmy. Co jednak, jeśli ten element naszego dziedzictwa jest nie do zniesienia? Prawo pozostawia nam pewne możliwości. Zmiana nazwiska bądź imienia nie jest aż taka trudna, choć podlega pewnym ograniczeniom.
Zmiana nazwiska rodem z dowcipów, czy nazbyt wyszukanego imienia, nie jest w świetle prawa niemożliwa
Ktoś mógłby powiedzieć, że imienia, ani nazwiska, nie można sobie wybrać. Imię mamy takie, jakie dadzą nam rodzice. Nazwisko również otrzymujemy po nic. W praktyce jednak bywa z tym różnie. Zawarcie związku małżeńskiego to pierwsza przewidziana przez prawo możliwość zmiany nazwiska. Trzeba jednak przyznać, że w tym przypadku opcje są dość ograniczone. Także po rozwodzie można złożyć oświadczenie o woli powrotu do pierwotnego nazwiska, w terminie 3 miesięcy od zakończenia w ten sposób małżeństwa.
Niestety, są to środki dostępne jedynie w konkretnej sytuacji. Tymczasem po internecie można znaleźć wiele przykładów dość niecodziennych, czasem wręcz wulgarnych nazwisk. Część z nich brzmi po prostu zabawnie, żywcem wzięta z rozmaitych dowcipów. Inne z kolei kręcą się koło wszelkich możliwych aspektów ludzkiej płciowości. Trudno przy tym stwierdzić, na ile te nazwiska są autentyczne – dlatego nie ma chyba sensu tworzyć kolejnej tego typu listy.
Nie ulega także wątpliwości, że rodzice nadający swoim dzieciom dość egzotyczne imiona, żeby nadać im wyjątkowości, troszeczkę ryzykują. Chociażby przyszłym spokojem pociechy w szkole, czy grupie rówieśniczej. Niestety, pomimo czasem najlepszych chęci, dzieci bywają względem siebie okrutne. Popularne imiona, jakby nie patrzeć, minimalizują takie ryzyko.
Wniosek trzeba uzasadnić – zmiana nazwiska bądź imienia musi nastąpić z ważnych powodów
Ustawa o zmianie imienia i nazwiska dość szczegółowo precyzuje, w jakich przypadkach można takowych dokonać. Z oferowanych przez nią możliwości mogą skorzystać polscy obywatele, przybywający na ternie naszego kraju uchodźcy, oraz bezpaństwowcy. W przypadku imion, ustawa pozwala na dość rozmaite zmiany – zarówno pierwszego, jak i drugiego imienia. Można zamienić ich kolejność, zmienić pisownię, czy pozbyć się nadprogramowego. Zmiana nazwiska to z kolei zamiana obecnego na wybrane, bądź modyfikacja jego pisowni – także ze względu na formę właściwą dla płci wnioskodawcy.
Zmiany można dokonać jedynie z ważnych powodów. Jest to pojęcie nieostre, podlegające władztwu administracyjnemu – a więc stosunkowo swobodnej ocenie ze strony organu rozpatrującego wniosek. Ustawodawca wskazał jednak kilka przesłanek, które postanowił uznać za dostatecznie ważne. Przede wszystkim, w grę wchodzi zmiana nazwiska bądź imienia ośmieszającego, albo nielicującego z godnością człowieka. Pod tą kategoria kryją się nie tylko wspomniane wyżej nazwiska rodem z dowcipów, ale także chociażby właśnie przesadnie oryginalne imiona. Także w przypadku noszenia takiego samego nazwiska, jak – na przykład – znany kryminalista, czy wręcz zbrodniarz wojenny, to właśnie ta przesłanka stanowiłaby adekwatne uzasadnienie wniosku.
Kolejną możliwością jest zmiana na imię i nazwisko faktycznie używane. Chodzi o sytuacje, w których istnieje rozdźwięk pomiędzy danymi używanymi przez nas na co dzień, a tymi które stosuje względem nas administracja państwowa. W grę wchodzi tutaj także właśnie usunięcie drugiego imienia, którego dana osoba po prostu nie używa. Ot, chociażby dla własnej wygody. Ustawa dopuszcza również zmianę na imię i nazwisko uprzednio bezprawnie zmienione, oraz na takie zgodne z przepisami państwa, którego dana osoba posiada obywatelstwo.
Decyzja rodzica o zmianie może rozciągać się także na jego małoletnie dzieci
Istnieją jednak pewne ograniczenia. Na przykład nie jest, co do zasady, zmiana nazwiska na „historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej„. Można jednak zgodnie z prawem zostać „Piłsudskim”, czy „Mickiewiczem” – pod warunkiem, że wnioskodawca posiada członków rodziny o takim nazwisku. Ustawa ogranicza także możliwą liczbę imion i nazwisk. Nowe miano może składać się co najwyżej z dwóch imion, oraz góra dwuczłonowego nazwiska. Zmiana nazwiska rodowego, jeżeli jest akurat tożsame z aktualnie noszonym, dokonywana jest wyłącznie na wyraźną prośbę wnioskodawcy.
Warto pamiętać, że zmiana nazwiska obojga małżonków rozciąga się także na ich małoletnie dzieci, oraz przyszłe potomstwo. W przypadku, gdy nazwisko zmienia tylko mąż albo żona, drugi małżonek musi wówczas zgodę, by dotyczyła ona również dzieci. Chyba, że akurat nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnej, bądź został pozbawiony władzy rodzicielskiej. Co więcej, jeśli dziecko zdążyło ukończyć 13 lat, zmiana nazwiska następuje wyłącznie za jego wyraźną zgodą. Ta musi być wyrażona osobiście, w obecności kierownika urzędu stanu cywilnego lub jego zastępcy. Jedyną alternatywą jest forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu. Jeżeli rodzice nie są w stanie się porozumieć między sobą, każde z nich może wystąpić do sądu opiekuńczego o zgodę na zmianę nazwiska swoich dzieci.
Ustawodawca w sprawach o zmianę imienia lub nazwiska przewidział właściwie niezbędne minimum formalności
Decyzję w sprawie zmiany imienia bądź nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego. Podanie w tego typu sprawach powinno zawierać kilka elementów. Przede wszystkim nasze dane osobowe, w tym numer PESEL i dane do korespondencji. Należy również wskazać kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia – oraz akt małżeństwa, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tego aktu. Oczywiście, koniecznym jest podanie docelowego imienia bądź nazwiska. Podanie musi zawierać również uzasadnienie, oraz oświadczenie, że wnioskodawca nie składał już w tej sprawie wniosku w innym urzędzie stanu cywilnego.
Decyzja ona natychmiastowemu wykonaniu. Odmowa może nastąpić w przypadku wystąpienia wspomnianych wyżej okoliczności przewidzianych w ustawie. Co więcej, jak już wspomniano, urzędnik może stwierdzić, że w danej sprawie nie zachodzą dostatecznie ważne przesłanki. Ustawa o zmianie imienia i nazwiska nie zawiera osobnych regulacji dotyczących procedury wzruszenia niepasującego wnioskodawcy rozstrzygnięcia. Nie oznacza jednak, że w razie odmowy nie można nic ze sprawą zrobić. Od takiej decyzji można się odwołać, zgodnie z przepisami Kodeksu Postępowania Administracyjnego, do wojewody. Warto przy tym pamiętać, że odwołania teoretycznie nie trzeba uzasadniać. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie.
