Na swoim pierwszym posiedzeniu w dniu 21 listopada 2019 r. Sejm nowej kadencji uchwalił podwyżkę akcyzy. W ustawie zaplanowano wzrost stawki akcyzowej o 10% na napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe (papierosy, tytoń do palenia, cygara i cygaretki), susz tytoniowy, płyn do papierosów elektronicznych i wyroby nowatorskie, czyli m.in. podgrzewacze tytoniu. Bez zmian pozostała stawka akcyzy na napoje fermentowane – cydr i perry o zawartości alkoholu nieprzekraczającej 5%. Czy jednak ze względu na vacatio legis nie będzie zmian w akcyzie, a przynajmniej nie od 1 stycznia ?
Nie będzie zmian w akcyzie od 1 stycznia?
Zgodnie z zapisami ustawy nowe stawki miały obowiązywać od 1 stycznia 2020 r., za wyjątkiem płynu do papierosów elektronicznych i wyrobów nowatorskich. Te do do 30 czerwca 2020 r. są objęte zerową stawką podatku akcyzowego. Nowe stawki akcyzy dla nich zaczną obowiązywać od 1 lipca przyszłego roku.
Podwyżka stawek akcyzy ma przynieść w przyszłym roku 1,7 mld złotych dodatkowych środków, których rząd potrzebuje, żeby podołać realizacji trwających programów społecznych, takich jak 500 plus czy trzynasta emerytura.
Ten plan może pokrzyżować vacatio legis. Jest to okres pomiędzy publikacją aktu prawnego, a jego wejściem w życie. Jego celem jest umożliwienie zainteresowanym zapoznanie się z aktem prawnym, przygotowanie się na jego skutki prawne, przeprowadzenie analiz, sporządzenie wykładni nowego prawa.
Vacatio legis w przypadku akcyzy
Stosownie do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dostatecznie długi okres vacatio legis jest pochodną zasady ochrony zaufania do stanowionego przez państwo prawa. W polskim prawodawstwie przyjęto standardowy 14-dniowy okres pomiędzy ogłoszeniem aktu prawnego a jego wejściem w życie. W przypadku ustaw podatkowych dotyczących podatków innych niż rocznych, brak jest konkretnego wskazania okresu vacatio legis. Z samej charakterystyki podatku akcyzowego wynika, że zmiany w nim powinny zachodzić od początku miesiąca.
Sejm wskazując konkretną datę wejścia w życie – 1 stycznia 2020 r. skrócił okres vacatio legis, co prawdopodobnie zostanie podniesione przez Senat w charakterze poprawki lub może zostać zakwestionowane przez prezydenta i przekazane do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny. Tym samym może okazać się, że nie będzie zmian w akcyzie – a przynajmniej nie od 1 stycznia.
Akcyza – droga uchwałodawcza
Sejm przekazał uchwaloną ustawę do Senatu w dniu 22 listopada 2019 r. Zgodnie z art. 121 Konstytucji Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Jeżeli Senat odrzuci ustawę lub zaproponuje poprawki do niej – Sejm może odrzucić stosowną uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Po zakończeniu procesu legislacyjnego z art. 121 Konstytucji Marszałek Senatu przekazuje ustawę do podpisu przez Prezydenta. Prezydent ma na to 21 dni.
Czas na podpisanie ustawy
Skrócenie czasu jaki ma prezydent na podpisanie ustawy jest niedopuszczalne i zostało już w przeszłości zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt Kp 1/13, oraz potwierdzone w wyroku z dnia 17 lipca 2019 r., sygn. akt Kp 2/18. Trybunał zastrzegł jednocześnie, że odstępstwo od przepisanych terminów konstytucyjnych jest dopuszczalne. Mowa o sytuacji, gdy w grę wchodzi stan wyższej konieczności państwowej dostatecznie wykazany przez inicjatora procesu ustawodawczego. Taki stan nie zajdzie w przypadku zaplanowanej podwyżki akcyzy.
Nie będzie zmian w akcyzie od 1 stycznia? Biuro Legislacyjne Senatu proponuje poprawkę
Biuro Legislacyjne Senatu wydało opinię do ustawy, w której proponują poprawkę do ustawy, o treści:
„Art. 2. Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie … dni od dnia ogłoszenia.”.
W opinii Biura Legislacyjnego ta poprawka pozwoli zachować konstytucyjne standardy dotyczące uchwalania ustaw. Ponadto pozwala zachować zasadę, że zmiany w podatku akcyzowym powinny mieć zastosowanie od początku miesiąca, a jednocześnie zostaje zachowany wymagany minimalny okresu vacatio legis.
Pełna treść opinii dostępna jest pod tym adresem.
