Wiele mówi się o tym, że testament notarialny jest rzeczą pewną. Jego sporządzenie gwarantuje, że nikt nie zakwestionuje jego treści i spadek na pewno trafi do wskazanych w nim osób. Prawda jest jednak trochę inna. Tak, jak wiele innych, zdawałoby się pewnych rzeczy, tak i testament notarialny można zakwestionować. I nie jest to wcale rzadkie.
Podważenie testamentu notarialnego
Na początku trzeba dość wyraźnie wskazać, że podważenie testamentu sporządzonego u notariusza jest dość trudne. Z założenia ostatnia wola spisywana jest przez osobę zaufania publicznego, która posiada odpowiednie kwalifikacje. W dodatku taki testament traktowany jest jako dokument urzędowy. Mając do czynienia z testamentem notarialnym, sąd z góry zakłada, że jest on prawidłowy i sporządzony zgodnie ze sztuką. Z drugiej jednak strony, tak jak wszystko może mieć on pewne wady i błędy.
O nieważności testamentu mówi art. 945 Kodeksu cywilnego. Co prawda nie mówi on wprost o testamencie notarialnym, ale wskazuje przesłanki nieważności wszystkich testamentów. Jego postanowienia odnoszą się również do testamentu notarialnego. Wskazuje on na trzy sytuacje, kiedy testament jest nieważny. Jest to:
- spisanie testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- spisanie go pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca pod wpływem tego błędu nie działał, nie sporządziłby testamentu tej treści;
- i ostatnie, sytuacja, gdy testament powstał pod wpływem groźby.
Tyle teorii, w praktyce odniesienie powyższych przypadków do konkretnej sytuacji bywa trudne. Chyba najczęściej spotykanym powodem jest zły stan psychiczny testatora. W końcu nie zawsze przy sporządzaniu testamentu notariusz może poznać, że dana osoba ma zaburzenia lub chorobę wpływającą na jej stan. A w przypadku osób starszych nie jest to rzadkie. Szukając przesłanek do podważenia testamentu, najczęściej jest to więc pierwszy pomysł.
Drugą często występującą przyczyną jest błąd. O ile łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której dana osoba podejmuje decyzję pod wpływem nieprawdziwego przekonania, o tyle trudno to przekonanie udowodnić. Kluczową role mogą odegrać tu zeznania świadków oraz posiadane dokumenty. Tak naprawdę katalog dopuszczalnych dowodów jest tu dość szeroki.
Jak podważyć testament notarialny?
Obok wymienionych w ustawie przesłanek warto pamiętać także o tych wymienionych w prawie o notariacie. Testament notarialny to jeden z aktów notarialnych, musi więc spełniać określone wymogi formalne. Uchybienie im odbiera takiemu dokumentowi cechy dokumentu urzędowego. Oczywiście oceniając ważność testamentu, nie popadamy w nadmierny formalizm, są jednak uchybienia, które mają dość znaczący wpływ na ocenę dokumentu. Mogą do nich należeć: nieoznaczenie osoby spadkodawcy, niewskazanie sporządzającego akt notariusza, brak podpisu notariusza, brak podpisu spadkodawcy (chyba że wskazana zostanie przyczyna braku podpisu).
