Podstawową konsekwencją rozwodu jest oczywiście ustanie małżeństwa. Od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego zmienia się więc stan cywilny byłych małżonków. Skutki orzeczenia rozwodu sięgają jednak znacznie dalej – mają wpływ chociażby na kwestie spadkowe czy majątkowe.
Zmiana stanu cywilnego
Podstawowym skutkiem rozwodu jest oczywiście ustanie małżeństwa. Co do zasady nie pociąga ono jednak za sobą konieczności zmiany nazwiska na to noszone przed ślubem. Żona mimo rozwodu może więc nosić nazwisko po byłym mężu. Jeśli natomiast zechce wrócić do nazwiska panieńskiego, musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego.
Skutki orzeczenia rozwodu związane z małoletnimi dziećmi
Skutki orzeczenia rozwodu siłą rzeczy związane są także z wychowaniem małoletnich dzieci czy kontaktami nimi. W momencie gdy byli małżonkowie przestają mieszkać razem, muszą uzgodnić, z którym z nich na stałe będzie przebywać dziecko (ewentualnie pozostawić to do rozstrzygnięcia sądowi). Choć nieraz podkreśla się, że dobrym rozwiązaniem jest opieka naprzemienna, to wciąż bardziej powszechnym modelem jest ten, w którym dziecko pozostaje z jednym z rodziców na stałe, a z drugim spędza czas jedynie w weekendy czy w wakacje. W zakresie kontaktów i władzy rodzicielskiej małżonkowie mogą jednak dojść do porozumienia i sporządzić pisemne porozumienie. Jeśli sąd uzna je za zgodne z dobrem dziecka, uwzględni je przy wydawaniu orzeczenia.
Alimenty – nie tylko na dziecko, czasem też i na byłego małżonka
Sąd w wyroku rozwodowym orzeka także między innymi o obowiązkach ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci przez małżonków. Najczęściej małoletni mieszka wówczas z jednym z rodziców, podczas gdy na drugiego nałożony jest obowiązek płacenia alimentów.
W niektórych sytuacjach były małżonek będzie musiał jednak nie tylko zaspokajać koszty utrzymania i wychowania dziecka, ale też płacić alimenty na byłą żonę czy męża. Ten obowiązek nie zawsze powstanie już w momencie orzeczenia rozwodu – wszystko zależy od tego, kto odpowiadał za rozkład pożycia małżeńskiego. Jeśli sąd uzna, że był to wyłącznie jeden małżonek, alimenty przy orzekaniu o winie zapłaci on już z tytułu pogorszenia się standardu życia drugiej strony po rozwodzie. Natomiast w pozostałych sytuacjach (przy winie obustronnej lub gdy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za rozpad pożycia małżeńskiego), obowiązek zapłaty alimentów powstanie tylko wówczas, gdy druga strona popadnie w niedostatek.
Powstanie rozdzielności majątkowej
Skutki orzeczenia rozwodu przez sąd związane są także z sytuacją majątkową byłych małżonków. Z chwilą uprawomocnienia się wyroku ustaje między nimi wspólność majątkowa. Od tej pory każde z nich posiada więc już tylko swój majątek osobisty. Oczywiście samo ustanie wspólności nie wystarczy. Konieczny jest jeszcze podział majątku. Może on odbywać się w trakcie samej sprawy rozwodowej (o ile nie spowoduje nadmiernej zwłoki) albo w osobnym postępowaniu. W sprawie o podział majątku małżonkowie mogą też wnioskować o rozliczenie nakładów i wydatków po rozwodzie.
Brak możliwości dziedziczenia ustawowego
Była żona czy mąż nie jest też uwzględniany w żadnej grupie spadkowej wyznaczanej przez dziedziczenie ustawowe. A to oznacza, że w przypadku braku testamentu nie otrzyma po zmarłym niczego. Nie ma wówczas znaczenia, że małżeństwo trwało kilkadziesiąt lat albo, że małżonkowie rozwiedli się tuż przed śmiercią spadkodawcy. Inaczej sytuacja wygląda natomiast, gdy były małżonek sporządził testament. W nim może rozporządzać majątkiem zgodnie ze swoja wolą – także ustanowić spadkobiercą byłą żonę czy męża albo uczynić na jego rzecz zapis.
Brak domniemania pochodzenia dziecka
Zgodnie z art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego domniemywa się, że dziecko urodzone w trakcie trwania małżeństwa pochodzi od męża matki. Rozwód spowoduje więc między innymi, że takie domniemanie nie będzie już mieć zastosowania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do urodzenia dojdzie przed upływem 300 dni od ustania małżeństwa. Wówczas domniemanym ojcem dziecka pozostanie były małżonek.
