Jaki jest termin na odrzucenie spadku? Oczywiście 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Wydaje się, że w tej kwestii wszystko pozostaje jasne. Kiedy jednak dokładnie dochodzi do zachowania terminu? Czy złożenie samego wniosku do sądu wraz z pisemnym oświadczeniem jest wystarczające?
Jaki jest termin na odrzucenie spadku?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami mamy 6 miesięcy na złożenie stosownego oświadczenia od chwili, gdy spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy. Przyjmuje się, że w tym czasie należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie lub przed notariuszem. Okazuje się, że jednak nie do końca tak jest. Pokazał to przypadek opisany przez RPO.
Rzecznik Praw Obywatelskich złożył skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego w imieniu mężczyzny, który co prawda złożył w sądzie wniosek o przyjęcie takiego oświadczenia w wymaganym terminie, ale ze względów formalnych postępowanie sądowe przeciągnęło się, w wyniku czego zakończył się półroczny termin.
Sąd rejonowy uznał, że w takiej sytuacji oświadczenie staje się nieskuteczne, gdyż musi być ono złożone ustnie. Forma pisemna, czyli zawarcie oświadczenia we wniosku nie była – zdaniem sądu – skuteczna. W podobnym tonie wypowiedział się sąd okręgowy. Stwierdził on, że wniosku nie należy traktować jako oświadczenia o odrzuceniu spadku, lecz jako wniosek o przyjęcie takiego oświadczenia w formie ustnej do protokołu. Aby stało się ono skuteczne, konieczne jest wyznaczenie przez sąd rozprawy i ustne odebranie oświadczenia.
Dla odrzucenia spadku wystarczające jest terminowe złożenie wniosku do sądu
Tego przekonania nie podzielił Rzecznik Praw Obywatelskich, który złożył skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego. W jego opinii taka interpretacja przepisów doprowadziłaby do nieuzasadnionego skrócenia półrocznego terminu. Wymuszałaby to również na spadkobiercach konieczność branie pod uwagę niezależnych od nich przeszkód. Rzecznik podkreślił, że stoi to w sprzeczności z konstytucyjną zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady bezpieczeństwa prawnego.
Jest to też stanowisko sprzeczne z dotychczasowym orzecznictwem, które stanowi, że dla dochowania terminu z art. 1015 § 1 Kc wystarczające jest złożenie do sądu – przed jego upływem – wniosku o przyjęcie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, choćby do złożenia samego oświadczenia w toku postępowania doszło już po upływie 6-miesięcznego terminu.
Według SN odmienny pogląd byłby zbyt rygorystyczny i szczególnie dotkliwy w skutkach, skoro pociągałby za sobą nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe nawet tych spadkobierców, którzy w sposób niewątpliwy w ustawowym terminie dali sądowi wyraz swej woli – zaznaczył RPO.
