Kiedy następuje przedawnienie zachowku? Ustawodawca przewiduje pewne terminy, po których żądanie zachowku nie będzie już możliwe. Jak je liczyć i ile wynoszą? Wyjaśniamy w niniejszym artykule.
Zachowek — kiedy przedawnienie?
Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu zabezpieczenie interesów majątkowych pewnego kręgu osób — najbliższych spadkodawcy — niezależnie od testamentowych rozrządzeń (abstrahując od sytuacji wydziedziczenia). Zdarza się bowiem dosyć często, że osoby, które dziedziczyłyby z ustawy, nie są w testamencie uwzględnione, bądź przyznany im udział w spadku nie wynosi nawet samej wartości należnego zachowku.
Stąd też jest to dziedzina — szczególnie w obliczu sporów rodzinnych — bardzo istotna, zaś nominalne wartości zachowków w wielu sprawach wynoszą dziesiątki, bądź nawet setki tysięcy złotych. Co warto zaznaczyć, zachowku można także czasem żądać przy dziedziczeniu ustawowym, ale problematyka zachowku jest na tyle szeroka i wielowątkowa, że odsyłam tutaj do całej serii tekstów w tym temacie, tj. dotyczących zachowku.
Wracając do tematu, przedawnieniem jest instytucja m.in. prawa cywilnego, która polega na tym, że dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia po upływie określonego czasu, co jednocześnie — w świetle omawianego tematu — wyłącza możliwość sądowego przymuszenia dłużnika do zapłaty zachowku.
Okresy przedawnienia w odniesieniu do zachowku zawiera art. 1007 k.c., stanowiąc, że:
§ 1. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
§ 2. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.
Co należy rozumieć przez powyższe?
Przedawnienie zachowku
Paragraf pierwszy odnosi się do „tradycyjnej” sytuacji, gdy spadkodawca sporządził testament. Wówczas termin przedawnienia liczy się od ogłoszenia testamentu. To następuje w specjalnej procedurze sądowej, bądź też przeprowadzonej przed notariuszem.
Do momentu ogłoszenia testamentu (co nie zawsze następuje) termin przedawnienia nie biegnie w ogóle, w związku z czym żądać zachowku można przez wiele lat po śmierci spadkodawcy.
Z kolei w odniesieniu do paragrafu drugiego, to ten dotyczy sytuacji, w której na przykład nie było testamentu. Chodzi m.in. o roszczenie o uzupełnienie udziału spadkowego, czyli prawa do zachowku w sytuacji, gdy dziedziczenie nastąpiło z ustawy. W tej sytuacji przedawnienie następuje z upływem lat pięciu od otwarcia spadku, czyli od daty śmierci spadkodawcy, jak bowiem stanowi art. 934 k.c.
Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.
Co istotne, wszczęcie postępowania sądowego przerywa bieg przedawnienia i biegnie on wówczas na nowo. Warto tutaj wskazać uchwałę SN z dnia 10 października 2013 r. (III CZP 53/13), zgodnie z którym złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku przerywa bieg przedawnienia.
