Benjamin Franklin zasłynął jako protoplasta powiedzenia „na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki„. Jako, że w ostatnim czasie całkiem sporo miejsca poświęcaliśmy tematom okołopodatkowym, to tym razem wyjaśnimy o czym należy pamiętać sporządzając testament własnoręczny.
W polskim systemie prawnym przepisy dotyczące spadków oraz dziedziczenia zostały uregulowane w księdze IV Kodeksu cywilnego. W razie śmierci spadkobiercy dziedziczenie może przebiegać dwojako – ustawowo bądź na podstawie testamentu. Ustawodawca wyróżnił kilka rodzajów testamentu. Wbrew powszechnej opinii testament własnoręczny nie musi być sporządzany przy pomocy notariusza. Jak sama nazwa wskazuje, możemy go sporządzić samodzielnie oraz własnoręcznie.
Testament sporządzony przez nas wywołuje dokładnie te same skutki i ma taką samą moc prawną. Oczywiście, sporządzony notarialnie testament na pewno będzie o wiele trudniej podważyć, zatem dla celów dowodowych będzie on na pewno korzystniejszy.
Testament własnoręczny – jak sporządzić?
Jak sporządzić testament? Warunkiem sine qua non każdego własnoręcznego testamentu jest podpisanie go oraz wskazanie daty, należy jednak pamiętać również o wskazaniu przyszłych spadkobierców. Istotne jest to, abyśmy – o ile taka jest nasza wola – dokładnie wskazali udziały poszczególnych osób w całym spadku. W innym wypadku wszyscy powołani do spadku będą dziedziczyli w częściach równych. Jeśli szczególnie za kimś nie przepadamy, bądź uważamy go za niegodnego dziedziczenia, to pamiętajmy, aby go wydziedziczyć. Nie jest to jednak takie proste. Wydziedziczenia możemy bowiem dokonać, gdy potencjalny spadkodawca dopuścił się względem nas: umyślnego przestępstwa, postępował wbrew naszej woli i sprzecznie z przyjętymi zasadami współżycia społecznego lub też nie dopełnił względem nas swoich obowiązków rodzinnych. Nadto, jeśli najzwyczajniej w świecie o kimś zapomnimy – a będzie to jedna z najbliższych osób, uprawniona do dziedziczenia – to wówczas ta osoba będzie mogła domagać się zachowku.
Kwestia własnoręcznie sporządzonego testamentu początkowo może wydawać się pozornie łatwa. Przecież nie potrzebujemy do tego żadnych świadków, ani nie musimy wybierać się do notariusza. Właściwie wystarczy, że spiszemy naszą ostatnią wolę i zadbamy o to, aby w razie śmierci przedmiotowy testament wywołał zamierzone skutki. Tyle, że właśnie w tym miejscu zaczynają się problemy. Nikt bowiem nie lubi wchodzić w dyskusję czy uczestniczyć w rozmowach zaczynających się od „po mojej śmierci to…” lub „jak umrę to wszystko..”. Sam znam to z autopsji i doskonale wiem, że na powyższe rozmowy nigdy nie ma właściwego momentu.
Inną kwestią jest, że nie zawsze relacje rodzinne wyglądają poprawnie. Zatem informowanie bliskich, z którymi niekoniecznie jesteśmy blisko o spisaniu naszej ostatniej woli może budzić uzasadnione obawy. Szczególnie, gdy jesteśmy spokrewnieni z jakimś wyjątkowo nieciekawym pasożytem, który tylko czeka na spadek. Wówczas możemy spotkać się z męczącymi namowami o zmianę treści testamentu. Ponadto, pominięci w testamencie przyszli/niedoszli spadkobiercy mogą starać się ukryć lub nawet zniszczyć sporządzony przez nas własnoręcznie testament.
O czym należy pamiętać sporządzając testament własnoręczny?
Sporządzając testament samodzielnie musimy przede wszystkim pamiętać o tym, aby go podpisać. Jest to przesłanka ważności testamentu: niepodpisany testament jest z mocy prawa nieważny. Podpis musi być zamieszczony pod treścią testamentu w taki sposób, aby zaznaczyć koniec rozporządzenia majątkiem. Jeśli testament był modyfikowany, pod każdym dopiskiem powinien znajdować się kolejny, własnoręczny podpis. Poza podpisem równie ważna jest data. Wpisanie rzeczywistej daty jest bardzo istotne. Zdarza się bowiem, że ludzie w podeszłym wieku stają się niedołężni i w pełni tracą kontakt z otaczającym ich światem. Zatem, dla ważności testamentu ważne jest, aby w momencie jego sporządzania osoba miała pełną zdolność do czynności prawnych.
Pamiętajmy też o tym, że jeśli sporządzimy kilka testamentów, to ważny będzie ten ostatni. Ponadto, data na testamencie pozwoli zweryfikować, czy jest to dokument aktualny. Kodeks cywilny przewiduje jednak, że:
brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Jeśli bardzo chcemy, aby dana osoba otrzymała konkretny składnik majątku musimy zastosować formę zapisów. Możemy posłużyć się zapisem zwykłym lub windykacyjnym. Pamiętajmy, że zapis windykacyjny wymaga formy aktu notarialnego. Stąd w testamencie własnoręcznym może znaleźć się tylko zapis zwykły. Spadkobierca może również w treści testamentu umieścić polecenie oraz powołać wykonawcę testamentu.
