Czy pracodawca bez wiedzy oraz bez zgody pracownika ma prawo dokonać potrącenia z wynagrodzenia należnego pracownikowi?
Mogłoby się wydawać, że wynagrodzenie będące ekwiwalentem za pracę pracownika stanowi wyłączną własność pracownika, którą może bez najmniejszych ograniczeń rozporządzać. Jednakże, ustawodawca uznał, że w uzasadnionych przypadkach pracodawca będzie miał możliwość ingerencji w zakresie dotyczącym wysokości wynagrodzenia, co niekoniecznie będzie wynikało z ilości przepracowanych przez pracownika godzin.
Pracodawca może bez zgody pracownika dokonać potrącenia z wynagrodzenia tylko określonych należności. Zgodnie z treścią art. 87 Kodeksu pracy wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy podlegają potrąceniu, lecz tylko określone należności.
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności
innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne (art. 108 Kodeksu pracy).
Wyżej wymienionych potrąceń pracodawca dokonuje bez konieczności uzyskania pisemnej zgody pracownika. Ponadto, potrąceń dokonuje się z wynagrodzenia za pracę wyłącznie po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, jak również pełnej składki zdrowotnej. Tak uznał Główny Inspektorat Pracy Departamentu Prawnego w interpretacji z dnia 16 października 2007 r.
Ponadto, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 1980 roku (sygn. akt I PR 43/80) SN zajął jednoznaczne stanowisko, że pracodawca może potrącać bez zgody pracownika wyłącznie ściśle określone należności wymienione enumeratywnie w art. 87 § 1 Kodeksu pracy.
Równocześnie, co szczególnie istotne dla pracownika poza wyżej wymienionymi przypadkami potrąceń obligatoryjnych pracodawca może dokonać innych potrąceń (fakultatywnych) tylko za zgodą pracownika.
Egzekucja świadczeń alimentacyjnych
Egzekucja świadczeń alimentacyjnych obejmuje typowe alimenty wynikające z obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny, jak i renty mającej charakter, np.:
- całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy w wyniku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia albo zwiększenia potrzeb czy widoków poszkodowanego na przyszłość – art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego (kc),
- zmiany dożywocia – art. 913 kc,
- umowny w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku – art. 903 kc.
Pracodawca dokonuje potrąceń alimentacyjnych w trybie egzekucji sądowej lub bez postępowania egzekucyjnego, z wyjątkiem przypadków, gdy:
- świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych,
- wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.
Ponadto, pracodawca dokonuje potrąceń poza egzekucją na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego.
