Rozdzielność majątkowa to wyraz zrozumienia ustawodawcy dla małżonków, które jednocześnie umożliwia sprawiedliwe rozwiązanie kwestii majątkowych. Czasem można także uznać, że rozdzielność majątkowa powstała w czasie, który wyprzedza moment wniesienia powództwa. Kiedy i jak to uzyskać?
Jak uzyskać rozdzielność majątkową z datą wsteczną?
Co do zasady – gdy małżonkowie nie zawierają umowy majątkowej – w momencie zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustrój wspólności majątkowej. Istnieją więc wówczas trzy masy majątkowe: majątek osobisty męża, majątek osobisty żony oraz wspólny majątek małżonków. O tym, co wchodzi w skład majątku osobistego, a co w skład majątku wspólnego, można przeczytać w dedykowanym temu zagadnieniu wpisie.
Wspólność majątkowa istnieje do momentu orzeczenia separacji, rozwiązania małżeństwa, śmierci małżonka, ubezwłasnowolnienia całkowitego, bądź też orzeczenia sądowego w przedmiocie przymusowego ustanowienia wspólności majątkowej. Żądać tego może, zgodnie z art. 52 §1 k.r.o., każdy z małżonków, a czasami także wierzyciel jednego z małżonków (art. 52 §1a k.r.o.).
Sąd w orzeczeniu wskazuje moment powstania rozdzielności majątkowej, który nie może być wcześniejszy niż data wytoczenia powództwa. Jest jednak pewien wyjątek, bo zgodnie z art. 52 §2 k.r.o.,
[…] W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Jak uzyskać rozdzielność majątkową z datą wsteczną? Przede wszystkim wiedzieć trzeba, że o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną orzec może wyłącznie sąd. O jakie sytuacje chodzi?
Czym są „wyjątkowe wypadki” w kontekście rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Kodeks nie daje kompleksowej odpowiedzi na powyższe pytanie. Ustawodawca nie bez przyczyny posługuje się tutaj niedookreślonym pojęciem o charakterze wartościującym, pozostawiając sądowi uznanie, czy wypadek jest wyjątkowy. Pomocne jest tutaj orzecznictwo Sądu Najwyższego. Najwęziej powyższą problematykę SN wyraził w wyroku z dnia 11 grudnia 2008 roku (II CSK 371/08), wskazując, że:
Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym
Jeżeli więc strony żyją osobno, od jakiegoś, konkretnego czasu i nie gospodarują wspólnie w żadnym zakresie, to od tej rzeczonej daty można żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej. Ma to wpływ na zaciągnięte przez strony zobowiązania, bo pozwala na przykład na uchylenie się od zobowiązań kredytowych zaciągniętych przez jednego z małżonków – bez wiedzy drugiego.
Może też uprawniać do żądania tytułem regresu od drugiego małżonka części rat, które wynikały ze spłacanego de facto przez jednego małżonka, kredytu, którego stronami byli małżonkowie.
Jeżeli więc strony w istocie nie żyją razem, to żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną może być jedynym rozwiązaniem na uchylenie się od pewnych zobowiązań, o których istnieniu małżonek nie był nawet poinformowany.
