Jak uchylić się od skutków przyjęcia mandatu karnego? Polskie prawo pozwala na pewne działania, gdy — nawet pomimo przyjęcia mandatu karnego — nie zgadzamy się z nim. Jak tego dokonać, a także jakie są podstawy i szanse na pomyślne załatwienie sprawy.
Jak uchylić się od skutków przyjęcia mandatu?
Mandat karny (w takiej formie nakłada się grzywnę w tzw. postępowaniu mandatowym w ramach procedury prowadzonej na podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia) niejako zastępuje prawomocny wyrok skazujący za wykroczenie. Zawiera więc w sobie uznanie winy sprawcy wykroczenia. Kara jest jednak niższa, niż ta, którą wymierzyłby Sąd, a zatem z reguły przyjęcie mandatu jest opłacalne.
Przyjęcie mandatu karnego, to poniekąd droga w jedną stronę. Zgadzając się na ukaranie, w pewnym sensie rezygnujemy z prawa do sądu. Ma to daleko idące konsekwencje — choć nie oznacza to, że przyjęcie mandatu karnego bezwzględnie „zamyka sprawę”. Wspomniany kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia reguluje możliwość uchylenia mandatu karnego.
Mandat karny podlega bezwzględnemu uchyleniu na wniosek złożony w ciągu 7 dni od daty jego uprawomocnienia (najczęściej przyjęcia). Może to nastąpić jedynie w sytuacji, gdy
- ukarano za czyn niebędący wykroczeniem
- sprawca nie ukończył 17 roku życia
- sprawca jest niepoczytalny, zastosował obronę konieczną lub działał w ramach stanu wyższej konieczności
- grzywnę nałożono w zbyt dużej wysokości (niż pozwala prawo).
Za osobę ukaraną wniosek może złożyć przedstawiciel ustawowy (np. rodzic) albo opiekun prawny. Taki wniosek złożyć może również organ, który nałożył mandat. Jest to jednak w praktyce niezwykle rzadkie.
Jakie są szanse powodzenia?
Sam wniosek składa się do Sądu Rejonowego właściwego dla rozpoznania sprawy, gdyby nie miało miejsca postępowanie mandatowe. Najczęściej będzie to terytorialnie właściwy Sąd dla miejsca, w którym popełniono wykroczenie. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza gdy sprawa dotyczy czynu popełnionego np. na drodze, podczas przemieszczania się na dużym dystansie.
Jeżeli przepis, na podstawie którego nałożono mandat, został uznany za niekonstytucyjny, albo np. sprzeczny z prawami człowieka (przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu), to mandat może być uchylony w każdym czasie.
Sąd, działając w sprawie, orzeka na posiedzeniu, ale może wcześniej zarządzić podjęcie niezbędnych czynności. W praktyce uchylenie prawomocnego mandatu karnego jest bardzo trudne, a sądy niechętnie na to przystają. Warto wiedzieć, że obowiązuje tutaj swego rodzaju odwrócenie ciężaru dowodu.
O ile przesłanka nieukończenia 17 roku życia jest bardzo łatwa do wykazania, o tyle niepoczytalność, czy też fakt niepopełnienia wykroczenia, są często niemożliwe do udowodnienia. Sam wniosek, jak i postępowanie, są wolne od opłat.
Na postanowienie Sądu o odmowie uchylenia mandatu nie przysługuje zażalenie.
