Przepisy prawa spadkowego jasno określają, jak przebiega dziedziczenie ustawowe. Wiadomo również, jak wygląda dziedziczenie na podstawie testamentu. Mimo tego wiele osób wciąż ma wątpliwości dotyczące niektórych kwestii. Jedną z nich jest dziedziczenie po rozwodzie. Czy były małżonek również ma prawo do dziedziczenia?
Dziedziczenie po rozwodzie – jak jest w praktyce?
W sytuacji, gdy zmarła osoba pozostawiła po sobie testament, wszystko jest jasne – zgodnie z przepisami prawa dziedziczenie na podstawie testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Tym samym jeśli np. spadkodawca ustanowił w testamencie, że część majątku zapisuje byłemu małżonkowi, to dziedziczenie po rozwodzie jest w takiej sytuacji jak najbardziej możliwe.
Co jednak w przypadku, gdy zmarły nie pozostawił testamentu (lub gdy sporządził testament, ale żadna ze wskazanych przez niego osób nie może lub nie chce być spadkobiercą)? Przepisy Kodeksu cywilnego określają w takim przypadku kolejność dziedziczenia i udziały spadkowe. Przy dziedziczeniu ustawowym zawsze w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci (o ile zmarły posiadał potomstwo) oraz małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, jednak z zastrzeżeniem, że część spadku przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. Tym samym jeśli np. zmarły osierocił jedno dziecko i pozostawał w związku małżeńskim w chwili śmierci, to zarówno dziecko, jak i małżonek dziedziczą po połowie.
W sytuacji, gdy małżonkowie nie mieli dzieci, dziedziczą małżonek i rodzice zmarłego; z kolei jeśli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, to jego część przypada rodzeństwu zmarłego (o ile spadkodawca takie rodzeństwo miał).
Czy jednak Kodeks cywilny przewiduje dziedziczenie ustawowe po rozwodzie i czy ex-małżonek może liczyć na jakikolwiek udział w spadku? W tym przypadku przepisy prawa spadkowego nie mają zastosowania, co oznacza, że zgodnie z przepisami byłemu małżonkowi nie przysługuje spadek na podstawie dziedziczenia testamentowego.
Co z małżonkiem w separacji?
Co jednak w sytuacji, gdy małżonkowie pozostawali w separacji? W tym przypadku również nie ma dobrych informacji – podobnie jak w przypadku ex-małżonka, nie stosuje się w takiej sytuacji przepisów o dziedziczeniu.
Wątpliwości mogą dotyczyć również sytuacji, gdy przed śmiercią spadkodawca złożył pozew o rozwód; w końcu formalnie, w chwili śmierci, spadkodawca nadal miał małżonka. Zgodnie jednak z przepisami, małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeśli spadkodawca wystąpił przed śmiercią o orzeczenie separacji lub rozwoju z jego winy, a żądanie było uzasadnione.
