Od stycznia 2013 roku w Polsce obowiązują przepisy dostosowujące krajowe prawo do norm unijnych, które wprowadziły termin ważności dla nowo wydawanych praw jazdy. Dokumenty wydawane od tego momentu mają ograniczoną ważność – w przypadku popularnej kategorii B wynosi ona 15 lat, o ile nie istnieją przeciwwskazania zdrowotne. Problem pojawia się u kierowców, którzy uzyskali prawo jazdy wcześniej, a więc nabyli je „bezterminowo”.
Zgodnie z art. 124 ust. 4 Ustawy o kierujących pojazdami prawa jazdy wydane do 18 stycznia 2013 roku podlegają obowiązkowej wymianie dopiero w okresie od 19 stycznia 2028 do 18 stycznia 2033 roku. Kierowcy mogą jednak dokonać tej wymiany wcześniej – na przykład w przypadku utraty dokumentu, zdobycia nowej kategorii czy zmiany danych osobowych. I tu właśnie pojawia się źródło sporu.
Wymiana dokumentu to nie zmiana uprawnień
Wielu kierowców zgłasza się do urzędów po nowy blankiet prawa jazdy nie po to, by zmienić uprawnienia, lecz przykładowo z powodu zagubienia dokumentu. Tymczasem w odpowiedzi często otrzymują nowy dokument z terminem ważności ograniczonym do 15 lat. Urzędy wydają nowe prawo jazdy zgodnie z przepisami obowiązującymi od 2013 roku, traktując sytuację jak wydanie nowego prawa jazdy, a nie przedłużenie uprawnień.
Kierowcy nie zgadzają się z takim podejściem. Twierdzą, że urzędy w ten sposób nielegalnie „odbierają” im nabyte uprawnienia. Sprawy coraz częściej trafiają do sądów administracyjnych, które analizują, czy urząd ma prawo ograniczyć ważność już istniejących uprawnień podczas technicznej wymiany dokumentu.
Głos sądów: uprawnienia bezterminowe nie wygasają
Przykład sporu z powiatu kościerskiego pokazuje, że sądy przyznają rację kierowcom. W tej sprawie obywatel posiadający bezterminowe prawo jazdy kat. B zdał egzamin na kategorię B+E i złożył wniosek o nowy dokument. Starosta wydał mu dokument z terminem ważności do 2037 roku – obejmującym zarówno nową kategorię B+E, jak i wcześniej posiadaną kategorię B. Kierowca zaskarżył decyzję i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przyznał mu rację, stwierdzając, że urząd nie miał prawa ingerować w przyznane bezterminowo uprawnienia.
Sąd podkreślił, że organ nie mógł modyfikować treści wcześniej wydanych rozstrzygnięć. Przyjęcie innego stanowiska – jak zaznaczył WSA – doprowadziłoby do nieakceptowalnej praktyki, w której złożenie prostego wniosku o wydanie nowego blankietu stawałoby się pretekstem do zmiany statusu posiadanych uprawnień.
Data ważności dokumentu a data ważności uprawnienia to nie to samo
Dodatkowo sąd w Gdańsku zwrócił uwagę na ważne rozróżnienie – między datą ważności dokumentu prawa jazdy a datą ważności poszczególnych kategorii uprawnień. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 2016 roku data ważności prawa jazdy oznacza najpóźniejszą z dat wpisanych dla poszczególnych kategorii, a data ważności samego uprawnienia to okres wynikający z orzeczenia lekarskiego lub 15 lat od wydania dokumentu – o ile przepisy nie stanowią inaczej.
W przypadku uprawnień nabytych bezterminowo przed 2013 rokiem nie obowiązuje ograniczenie czasowe. Wniosek? Dokument można wymienić, ale bez ingerencji w charakter uprawnień. Jeżeli daną kategorię przyznano bezterminowo, pozostaje ona taka, nawet jeśli fizycznie dokument wymieniono.
