Prezydent Andrzej Duda zdecydował, że 26 kwietnia czeka nas żałoba narodowa. Powodem jest śmierć papieża Franciszka. Ze względu na żałobę zaczęto odwoływać albo ograniczać imprezy masowe, jednak w świetle obowiązujących przepisów nie jest to obowiązkowe. Teoretycznie na tak drastyczne posunięcie może się zdecydować premier. Tym samym można by zaryzykować stwierdzenie, że nie powinna nieść większych konsekwencji dla obywateli.
Nie popadajmy w przesadę. Żałoba narodowa po zmarłym papieżu nie narusza Konstytucji RP
Papież Franciszek zmarł w Poniedziałek Wielkanocny. Z tego powodu prezydent Andrzej Duda zdecydował, że Polska będzie obchodzić w dniu pogrzebu 26 kwietnia żałobę narodową. Instytucja ta budzi w naszym kraju kontrowersje. Niektórzy z naszych prezydentów lubili z niej korzystać w przypadkach, które niekoniecznie wiążą się z ogólnonarodową żałobą w społeczeństwie. Prezydent Lech Kaczyński w ciągu swojej prezydentury ogłaszał żałobę sześciokrotnie, podobnie jak Aleksander Kwaśniewski. Bronisław Komorowski zarządził ją trzy razy.
Niekiedy chodziło o wypadki komunikacyjne albo katastrofy górnicze, innym razem żałoba narodowa wiązała się ze śmiercią jakiegoś dygnitarza albo właśnie papieża. W czym miałby tkwić problem tym razem? Najczęściej przytaczanym argumentem jest trywializacja żałoby narodowej poprzez jej zbyt częste ogłaszanie. Co więcej, papież Franciszek w przeciwieństwie do Jana Pawła II nie był przesadnie związany z Polską, a Polacy z nim. Odwiedził nasz kraj raptem jeden raz.
Już teraz pojawiły się osoby zarzucające prezydentowi złamanie konstytucyjnej zasady bezstronności w sprawach przekonań religijnych wyrażoną w art. 25 ustawy zasadniczej. Prawdę mówiąc, pogląd ten wydaje mi się sporą przesadą. Wszystko przez treść przepisu, który reguluje wprowadzanie żałoby narodowej. Jest nim art. 11 ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, w drodze rozporządzenia, wprowadzić żałobę narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie w szczególności powinno określać przyczyny wprowadzenia oraz czas trwania żałoby narodowej, uwzględniając uwarunkowania kulturowe i historyczne oraz przyjęte w tym zakresie zwyczaje.
2. W czasie trwania żałoby narodowej flagę państwową opuszcza się do połowy masztu.
Zacytowany wyżej przepis podpowiada nam, że wprowadzenie żałoby narodowej jest jednym z prezydenckich uprawnień, które wymaga kontrasygnaty premiera. W rozporządzeniu powinno się znaleźć stosowne uzasadnienie, jednak jego sensowność nie podlega jakiejkolwiek kontroli ze strony innego organu. W tym konkretnym przypadku należy zwrócić uwagę na „przyjęte w tym zakresie zwyczaje”. Tak się składa, że całkiem sporo państw na całym świecie ogłosiło żałobę po śmierci papieża Franciszka. Co ciekawe, najczęściej wybieranym terminem był okres od 21 do 23 kwietnia.
To premier decyduje, czy w trakcie żałoby narodowej należy odwołać wszystkie imprezy w kraju
Żałoba narodowa sama w sobie nie wiąże się z automatycznymi konsekwencjami dla obywateli. Zacytowany wyżej przepis wymaga jedynie, by w jej trakcie opuszczono flagi państwowe do połowy. W grę wchodzi oczywiście zwyczaj nakazujący ozdobienie ich także czarnym kirem. Nie jest to jednak w żaden sposób wymagane.
Z pewnością większość z nas interesuje przede wszystkim to, czy żałoba narodowa oznacza odwołanie wszelkiego rodzaju imprez masowych i rozrywkowych. Odpowiedź w tym wypadku jest nieco skomplikowana. Przede wszystkim, samo prezydenckie rozporządzenie nie wywołuje takich skutków. Decyzję taką może jednak podjąć premier. Pozwala mu na to art. 37 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
1. Prezes Rady Ministrów może z powodu żałoby narodowej zarządzić, na czas jej trwania, zawieszenie organizowania imprez artystycznych i rozrywkowych.
2. Wojewoda może z powodu klęski żywiołowej lub w celu zapobieżenia epidemii albo ze względu na żałobę, na czas niezbędny, zarządzić zawieszenie organizowania imprez określonych w ust. 1 na terenie województwa lub jego części.
Nie wydaje się, by premier Donald Tusk zdecydował się na tak drastyczny krok. Równocześnie wiemy już, że przełożony na niedzielę zostanie koncert z okazji 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego. Można się również spodziewać, że część organizatorów zdecyduje się na oddolną rezygnację z przygotowanych na 26 kwietnia imprez. Warto pamiętać, że w takim przypadku przysługuje nam pełny zwrot pieniędzy za zakupiony bilet.
Należy także wspomnieć, że nieprzestrzeganie żałoby narodowej przez obywateli nie wiąże się z żadnymi karami. Oczywiście wciąż obowiązują nas przepisy powszechnie obowiązujące. Na przykład wciąż możemy zostać ukarani mandatem za nieobyczajny wybryk albo zakłócanie spokoju. Żałoba narodowa w danym dniu może mieć jednak mieć wpływ na surowsze potraktowanie nas przez organ nakładający taką karę.
