Znaleźne to roszczenie przysługujące znalazcy względem osoby uprawnionej do jej odbioru w sytuacji, kiedy rzecz ta została zagubiona. Kiedy należy się znaleźne, ile wynosi i jakie warunki należy spełnić, by móc się o nie ubiegać?
Jakie obowiązki ciążą na znalazcy?
Znaleźne to swoista nagroda dla znalazcy za dopełnienie obowiązku nałożonego przez ustawodawcę. Jej działanie reguluje Ustawa o rzeczach znalezionych z 20.02.2015 r. Aby ubiegać się o wypłatę znaleźnego, należy dopełnić określonych obowiązków. Po pierwsze, należy niezwłocznie powiadomić osobę uprawnioną do odbioru rzeczy o jej znalezieniu. Po drugie, osobę tę należy wezwać do odbioru znalezionej rzeczy. Niedopełnienie tych czynności skutkuje utratą możliwości ubiegania się o tzw. znaleźne.
Ile wynosi znaleźne?
Ustawa stanowi, że wysokość znaleźnego wynosi 1/10 aktualnej ceny rynkowej znalezionego przedmiotu. Żądanie wypłaty znaleźnego musi nastąpić nie później, niż w momencie wydania przedmiotu jego właścicielowi bądź osobie uprawnionej do jego odbioru.
Co zrobić, kiedy nie można zidentyfikować właściciela rzeczy?
W myśl ustawy, jeśli nie uda się ustalić danych osoby, która uprawniona jest do odbioru znalezionej rzeczy, znalazca ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie starostę. Jeżeli natomiast rzecz została znaleziona w pomieszczeniu, to o fakcie znalezienia rzeczy należy poinformować osobę zajmującą to pomieszczenie. Kosztowności, pieniądze, papiery wartościowe, przedmioty o wartości historycznej, naukowej czy artystycznej, których właściciela nie można ustalić, powinny natomiast zostać oddane do starosty w powiecie, w którym zostały znalezione bądź do starosty swojego powiatu. Ta sama procedura obowiązuje w przypadku znalezienia sprzętu lub dokumentów wojskowych oraz innych przedmiotów, które zasadnie jest oddać.
Art. 15.3. „W przypadku gdy brak jest możliwości doręczenia osobie uprawnionej wezwania do odbioru rzeczy lub osoba ta jest nieznana, a szacunkowa wartość rzeczy przekracza 100 złotych, właściwy starosta dokonuje wezwania na tablicy, o której mowa w art. 14, przez okres roku, licząc od dnia znalezienia rzeczy, oraz zamieszcza ogłoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej. Jeżeli szacunkowa wartość rzeczy przekracza 5000 złotych, właściwy starosta zamieszcza również ogłoszenie w dzienniku o zasięgu lokalnym lub ogólnopolskim.”
Przedmioty znalezione w budynkach
Należy pamiętać, że przedmioty znalezione w budynkach publicznych, autobusach lub pomieszczeniach dostępnych dla publiczności – oddajemy zarządcy budynku, terenu, pomieszczenia lub środka transportu. Znaleźne za te przedmioty nie należy się i reguluje to art. 188 KC:
„Przepisów artykułów poprzedzających nie stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany jest w tych wypadkach oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie z właściwymi przepisami.”
Znalezienie dokumentów osobistych, broni, materiałów wybuchowych
W przypadku odnalezienia dowodu osobistego czy paszportu, przedmioty te zawsze odnosimy do najbliższego komisariatu policji. Każdy, kto znajdzie broń, amunicję, materiały wybuchowe lub niebezpieczne, powinien powiadomić policję o miejscu ich znalezienia.
Kiedy należy się znaleźne?
Co ze znaleźnym w sytuacji, w której nie przechowujemy danego przedmiotu, ponieważ ustawa obliguje nas do przekazania go staroście (np. dzieło sztuki)? Przepisy stanowią, że w tej sytuacji znalazca może zastrzec wobec przechowującego, że wystąpi on z żądaniem znaleźnego w przypadku odnalezienia właściciela przedmiotu. Starosta ma wówczas obowiązek poinformować znalazcę o wydaniu rzeczy właściwej osobie, a następnie udostępnić znalazcy adres zamieszkania lub siedzibę tej osoby. Znalazca ma miesiąc na zgłoszenie żądania znaleźnego, natomiast starosta ma obowiązek poinformować o tym osobę uprawnioną do odebrania odnalezionego przedmiotu.
W pozostałych przypadkach znaleźne należy się właściwie zawsze, gdy wartość znalezionych przedmiotów przekracza około 100 zł. Jeżeli możliwe jest ustalenie tożsamości właściciela lub osoby uprawnionej do odebrania znalezionego przedmiotu, znaleźnego można zażądać najpóźniej w momencie wydania przedmiotu właściwej osobie. Potem żądanie znaleźnego jest już prawnie nieuzasadnione.
Właściciel rzeczy się nie znalazł
Po roku od wezwania do odbioru rzeczy znalezionej lub po upływie dwóch lat od znalezienia tej rzeczy (w przypadku gdy wezwanie do odbioru było niemożliwe), rzecz przechodzi na własność znalazcy, o ile dopełnił on powyższych obowiązków. Rzeczy znalezione przechodzą na własność Skarbu Państwa wówczas, gdy stanowią materiał archiwalny bądź zabytek.
Znalazca nie zgadza się na wysokość znaleźnego
Ciekawy przypadek opisał serwis wybrzeże24. W Gdańsku kobieta znalazła portfel z pieniędzmi oraz dokumentami. Skontaktowała się z właścicielem, który zaproponował jej 200 zł znaleźnego. Gdańszczanka uznała, że to za mało i zażądała 300 zł. W przypadku odmowy, zamierzała przywłaszczyć sobie znalezione przedmioty. Ich właściciel umówił się na spotkanie, na które przyszedł z pozostającą w ukryciu policją. Kobieta została zatrzymana podczas negocjacji pod zarzutem usiłowania przywłaszczenia cudzej rzeczy.
Wycena znalezionych przedmiotów
Co do zasady przyjmuje się, że 1/10 znaleźnego oblicza się na podstawie wartości rynkowej znalezionego przedmiotu. Warto wiedzieć nie tylko kiedy należy się znaleźne, ale i że od znaleźnego należy zapłacić podatek.
