Ważność orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności znów została przedłużona. To już trzeci raz gdy ustawodawca decyduje się na taki krok.
Orzeczenia covidowe
Potrzeba przedłużenia ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności pojawiła się w czasie pandemii COVID-19. Aby umożliwić osobom niepełnosprawnym zachowanie ich statusu oraz dostępu do świadczeń z tym związanych, zdecydowano się na wprowadzenie odpowiednich rozwiązań prawnych. Początkowo na mocy art. 15h ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, przedłużono ważność orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności w czasie stanu epidemii, a następnie w stanie zagrożenia epidemicznego. Rozwiązanie to zostało uchylone przez art. 10 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. Jednocześnie art. 23 wyżej wskazanej ustawy wprowadził rozwiązanie polegające na stopniowym wygaszaniu orzeczeń, przewidując w tym zakresie trzy terminy graniczne. Po kilku miesiącach obowiązywania również to rozwiązanie została uchylone. Ustawa z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności – (dalej: ustawa z 19 grudnia 2023 r.), wprowadziła w tym zakresie całkiem nowe rozwiązanie.
Ważność orzeczeń
Zgodnie z art. 1 ustawy z 19 grudnia 2023 r. orzeczenie, które zachowało swoją dotychczasową ważność na podstawie art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, albo którego okres ważności upłynął po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r., zachowuje ważność do dnia 30 września 2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, stanie się ostateczne. Powyższe rozwiązanie obowiązuje od dnia 30 grudnia 2023 r., tj. od dnia wejście w życie ustawy z 19 grudnia 2023 r. Z uzasadnienia do jej projektu można wywnioskować, że podstawowym celem jej wprowadzenia było poprawienie sytuacji społeczno-ekonomicznej osób z niepełnosprawnościami. Wprowadzone przepisy mają za zadanie zapewnić ciągłość wypłaty świadczeń oraz utrzymania uprawnień związanych z niepełnosprawnością.
Problem z przedłużaniem zasiłków
W praktyce wystąpiły poważne wątpliwości co do interpretacji art. 3 i 4 ustawy z 19 grudnia 2023 r. Decyzje przyznające prawo do określonego świadczenia (wydane w związku z niepełnosprawnością) powinny być bowiem z urzędu zmieniane w zakresie okresu, na jaki przyznano prawo do tych świadczeń. Nie stanowi większego problemu zmiana decyzji obowiązujących. Zagadnieniem problematycznym pozostaje jednak możliwość dokonania zmiany decyzji, które zostały już „skonsumowane” (tj. skończył się okres na który świadczenie zostało przyznane). Możliwość zmiany decyzji, która została już „skonsumowana”, zależy zazwyczaj od kontekstu i rodzaju decyzji. W wielu przypadkach, gdy decyzja została podjęta i zrealizowana, może być trudno bowiem odwrócić skutki takiego działania, szczególnie jeśli wiąże się to z prawnymi lub praktycznymi konsekwencjami. Warto jednak pamiętać, że każda sytuacja jest inna, a możliwość zmiany decyzji zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju decyzji oraz obowiązujących przepisów. Przedstawiony problem okazał się na tyle istotny, że jego omówienia podjęło się Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 10 stycznia 2024 r. (DSR-IV.510.192.2023.GJ). W piśmie tym jednoznacznie dopuszczono możliwość zmiany „skonsumowanej” już decyzji:
Podkreślić należy, że nie ma żadnych ograniczeń, które uniemożliwiałyby organowi właściwemu (lub odpowiednio wojewodzie) dokonać opisanego wyżej przedłużenia prawa do określonego świadczenia rodzinnego (lub innych ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności) także w sytuacji gdy upłynął już wskazany w zmienianej decyzji okres na który dane świadczenie było w tej decyzji przyznane
I choć wskazane powyżej stanowisko dotyczy przede wszystkim świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów albo świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, to wydaję się, że z uwagi na podobieństwo przyjętych rozwiązań, powinno znaleźć zastosowanie również w przypadku zasiłku stałego.
