Konkurs to nie tylko dobra wola organizatora. Instytucja ta uregulowana jest w kodeksie cywilnym.
Za sprawą popularności internetu rozmaite formy konkursów stały się jedną z głównych form promocji własnej działalności w sieci. Niestety, odkąd organizacja konkursów zaczęła być domeną mniej profesjonalnych podmiotów, niż jeszcze kilka lat temu, masowo zaczęły pojawiać się liczne nieprawidłowości i podejrzenia co do ich rzetelności. Choć konkurs może przybierać rozmaite formy – zawody, przetargi, itd., a część omawianych poniżej przepisów znajduje do nich zastosowanie, artykuł adresowany jest głównie do organizatorów i uczestników typowych internetowych konkursów z gadżetami, wycieczkami, smartfonami i samochodami – ich wątpliwości i możliwe rozterki były brane przeze mnie pod szczególną uwagę.
Konkurs jako przyrzeczenie publiczne
Konkurs to szczególna forma przyrzeczenia publicznego, które zostało uregulowane w art. 919-921 kodeksu cywilnego wywierając na przyrzekającym (tu: organizator konkursu) obowiązek spełnienia świadczeń wynikających z treści tego przyrzeczenia:
Art. 919. § 1. Kto przez ogłoszenie publiczne przyrzekł nagrodę za wykonanie oznaczonej czynności, obowiązany jest przyrzeczenia dotrzymać.
Zagadnienie to wiąże się jednak z licznymi interpretacjami w doktrynie i orzecznictwie. Wiesław Sługiewicz w swoim artykule dla Rzeczpospolitej w 1996 roku zastanawiał się czy przyrzeczeniem publicznym nie jest na przykład obietnica wyborcza. I choć do debaty włączył się nawet Kazik Staszewski, wygląda na to, że deklaracje i obietnice („nagrody”?) wyborcze w świetle polskiego prawa nie stanowią przyrzeczeń publicznych. Szkoda.
Kiedy publiczne jest publiczne? Orzecznictwo zadało sobie sporo trudu, by potwierdzić, że charakter ogłoszenia konkursu powinien czynić go adresowanym do większej grupy osób. Indywidualnie kierowane propozycje, jak również propozycje o charakterze masowym, ale adresowane imiennie nie spełniały w kolejnych wyrokach przesłanki przyrzeczeń publicznych. Z drugiej strony, orzecznictwo zauważa jednak, że konkurs organizowany w kameralnym gronie osób (np. jakaś zamknięta społeczność), bez ogłaszania tego na forum publicznym, mieści się już w granicy instytucji rozumianej jako przyrzeczenie publiczne. Podobnie w przypadku konkursu adresowanego indywidualnie, ale nie do jednej osoby, a konkretnej grupy – np. forumowiczów, grupy zawodowej grafików komputerowych, itd.
Od standardowego przyrzeczenia publicznego konkurs odróżnia wymóg osiągnięcia określonego rezultatu, często w drodze rywalizacji z innymi uczestnikami. O tym czy przyrzeczenie publiczne jest konkursem decyduje treść tego przyrzeczenia.
Regulamin konkursu a prawo
Warunki konkursu może określać regulamin precyzujący jego dokładne zasady, nie może on jednak stać w sprzeczności z postanowieniami wynikającymi z treści samego kodeksu. Stworzenie regulaminu konkursu jest więcej niż wskazane ze względu na stosunkowo nieliczny charakter przepisów o przyrzeczeniu publicznym. Z drugiej strony proszę pamiętać o tym, że treść stosunku prawnego kształtuje samo przyrzeczenie publiczne. Jeżeli będziemy w stanie precyzyjnie określić warunki już w samym opisie konkursu, w ostatecznych rozrachunku powinno to wystarczyć jako zabezpieczenie naszych interesów organizatora. Warto też dodać, że już sam moment ogłoszenia konkursu rodzi obowiązek prawny po stronie jego organizatora na co w 2011 roku zwracał uwagę warszawski SA (VI ACa 283/11):
Przyrzeczenie publiczne rodzi zobowiązania już z chwilą złożenia odpowiedniego oświadczenia woli przez przyrzekającego i nie wymaga złożenia oświadczenia woli przez drugą stronę stosunku zobowiązaniowego.
Przyrzeczenie publiczne może zostać odwołane, jeżeli pierwotnie nie było ograniczone terminem końcowym lub nie zastrzeżono jego nieodwołalności.Odwołanie musi zostać ogłoszone w taki sam sposób jak informacja o jego organizacji. Odwołanie nie wpływa na ważność czynności osób, które wykonały określone w przyrzeczeniu polecenie, a odwołanie nie zwalnia go z obowiązku rozliczenia zgłoszeń, które już otrzymał. Tego typu regulacja może być użyteczna przy innych rodzajach przyrzeczeń publicznych, typu – na przykład – programów lojalnościowych stacji benzynowych. Przepisy te nie mają bowiem zastosowania do konkursów, w przypadku których pod rygorem bezskuteczności przyrzeczenia, konieczne jest określenie terminu, w którym można ubiegać się o nagrodę. Tym samym analizując art. 921 w zw. z art. 919 można wysnuć wniosek, że organizator nie może odwołać konkursu.
W regulaminie/treści przyrzeczenia powinna zostać określona nagroda konkursowa, jak również liczba tych nagród i sposób przyznawania ich za poszczególne miejsca. To z punktu widzenia dyskusji o przyrzeczeniach publicznych ważny argument, bo w przeciwnym wypadku zastosowanie mogą znaleźć przepisy art. 920, które przewidują na przykład nagrodę dla kilku osób, jeśli wykonały ją niezależnie od siebie lub też w myśl zasady „kto pierwszy, ten lepszy”. Szersze omówienie tego artykułu nie jest jednak istotne z punktu widzenia problematyki konkursowej – on miałby zastosowanie np. w przypadku ogłoszeń „Zaginął owczarek niemiecki Szarik, dla znalazcy nagroda”, które również są przyrzeczeniem publicznym.
Wracając do problematyki konkursowej, warto pochylić się nad art. 921 kodeksu cywilnego, który przyznaje przyrzekającemu prawo oceny prac konkursowych wedle przyjętych przez siebie kryteriów i wyłonienie zwycięzcy lub też oddelegowanie tego na inną osobę, jury, ostatecznie określenie innych okoliczności wyłonienia zwycięzcy. W przypadku zwycięstwa grupowego ustawa mówi wprost, że tryumfatorzy powinni się porozumieć w kwestii podziału między sobą nagrody, a w przeciwnym wypadku sąd im w tym pomoże.
Praca konkursowa a prawo autorskie – o tym warto napisać szerzej w przyszłości. Na tę chwilę krótko – stworzenie pracy na konkurs nie pozbawia twórcy autorskich praw majątkowych do dzieła, chyba że organizator konkursu zastrzegł inaczej. Stwierdzone autorytetem samego Sądu Najwyższego. Podobnie ma się prawa z patentami czy samą fizyczną postacią pracy konkursowej – przyrzekający uprzednio musi zaznaczyć, że udział w konkursie jest równoznaczny z przekazaniem stosownych praw. Do przeniesienia tychże dochodzi z chwilą wydania nagrody.
Problemy z wyegzekwowaniem nagrody konkursowej? A może jesteś organizatorem konkursu i potrzebujesz pomocy w zabezpieczeniu go od strony prawnej. Pod adresem kontakt@bezprawnik.pl możesz zaczerpnąć porady od zespołu prawników współpracującego z naszą redakcją.
Wpis pierwotnie ukazał się na blogu Techlaw.pl
