Pewną grupą wyjątkowo szczególnych norm w szeroko pojętym prawie pracy są te, które określają zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Jaka więc jest kara za nieprzestrzeganie BHP? Gdzie i jak zgłosić nieuczciwego pracodawcę?
Kara za nieprzestrzeganie BHP
Żeby mówić o sankcjach, należy najpierw przypomnieć, jakie jest źródło obowiązku przestrzegania zasad BHP. Artykuł 94 pkt 4 Kodeksu pracy stanowi, że pracodawca ma obowiązek
zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przepisy odnoszące się do szeroko pojętego bezpieczeństwa i higieny pracy ujęte są w wielu miejscach, a zasadniczą ich część znaleźć można w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.03.169.1650). Pewne bazowe kwestie BHP reguluje również Kodeks pracy, w art. 207 – 2093
Warto zajrzeć do wyżej wymienionych aktów prawnych. Zapewniam, że wielu z czytelników zdziwi się, że ich pracodawcy mają za nic przestrzeganie przepisów, związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Same zasady BHP opisaliśmy w innym wpisie.
Odpowiedzialność pracodawcy
Jaka jest kara za nieprzestrzeganie BHP? Tutaj odpowiedzialność, w zależności od sytuacji, może być dwojaka. Jedną z możliwości jest odpowiedzialność na gruncie prawa wykroczeń. Uregulowana jest ona w art. 283 par. 1 Kodeksu pracy
Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Dalsza część powyższego przepisu niemal kazuistycznie wymienia konkretne przewinienia, związane właśnie z bezpieczeństwem i higieną pracy. Karę grzywny nałożyć może Państwowa Inspekcja Pracy i to właśnie tej instytucji należy donieść o nieprawidłowościach w przedsiębiorstwie.
Warto zaznaczyć, że podstawą do ukarania jest już samo występowanie nieprawidłowości. Nawet wtedy, gdy nie stanowią one bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia.
Przestępstwo
Niestosowanie się do zasad BHP może, w pewnych sytuacjach, stanowić przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego
§ 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
Adresatem wskazanym w hipotezie powyższego przepisu jest oczywiście m.in. pracodawca, co wynika z art. 207 Kodeksu pracy.
Żeby wypełnić przesłanki powyższego przepisu, należy oczywiście narazić pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Nie jest to jednak sytuacja abstrakcyjna, a — przykładowo — na wielu placach budowy — niemalże codzienna.
Jeżeli takie zagrożenie faktycznie istnieje, to powinno się o nim poinformować odpowiednie służby — policję lub prokuraturę. Jest to przestępstwo i jego ściganie musi nastąpić w ustawowo określonym trybie.
Przykre jest jednak to, że z reguły bardzo ciężko spowodować zainteresowanie organów na tyle, żeby niezwłocznie zaczęły one dochodzić do prawdy, w celu doprowadzenia do ewentualnego ukarania sprawcy. Najczęściej postępowania, związane z nieprzestrzeganiem BHP, wszczyna się post factum, czyli wtedy, kiedy jest już za późno.
