Bardzo często zastanawiamy się, czy legalne jest nałożenie wezwania do zapłaty za jazdę bez biletu, bądź za nieopłacenie parkowania, skoro nawet nie podpisywaliśmy żadnej umowy. Wyjaśniamy, czy istnieje możliwość, aby czynność prawna w formie dorozumianej mogła poskutkować zawarciem umowy i akceptacją regulaminu, nawet bez jego uprzedniego przeczytania.
Ja nic nie podpisywałem!
Regulaminy, a także przepisy prawa w znaczeniu ogólnym, dotykają niemalże każdej sfery życia. Odnoszą się również do danego terytorium, co powoduje taką sytuację, w której to w pewnym miejscu i czasie, obowiązują pewne przepisy.
W pociągu, autobusie, czy samolocie — oprócz przepisów, wynikających z ustaw, prawa unijnego i rozporządzeń — funkcjonują reguły, wynikające z umowy z przewoźnikiem, a także regulaminu, stanowiącego fundament wcześniej wspomnianej. Oczywiście, analogicznie, sytuacja ma się podobnie w odniesieniu do płatnych parkingów, czy podczas zabawy w klubach, lokalach, czy na imprezach masowych.
W żadnej z powyższych sytuacji, co do zasady, nie podpisuje się przecież umów i nie przedstawia się zawierającemu umowę żadnych regulaminów.
Czy taki stan rzeczy jest w ogóle zgodny z prawem?
Swoboda zawierania umów i formy czynności prawnych
W polskim prawie cywilnym funkcjonuje zasada swobody zawierania umów, wynikająca z art. 353¹ Kodeksu cywilnego
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byle jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
a także dowolność w zakresie form czynności prawnych, którą ujęto w art. 60 Kodeksu cywilnego
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Oprócz formy pisemnej (i jej wariacji), ustnej, notarialnej i elektronicznej, istnieje także możliwość dokonania czynności prawnej w formie dorozumianej (per facta concludentia).
Czynność prawna w formie dorozumianej
Czynność prawna, wyrażające się w zawarciu umowy, może być zatem dokonana w sposób dorozumiany, na przykład poprzez gest, czy pewne zachowanie się. Dzięki temu nawet wejście na dany obszar może oznaczać zawarcie umowy, a tym samym akceptację związanego z nią regulaminu — wraz ze wszystkimi konsekwencjami.
Oczywiście sam fakt wejścia na dany teren nie może być uznany za metodę, do prowokowania sprzecznych ze zdrowym rozsądkiem (no i zasadami współżycia społecznego) sytuacji. Ciężko sobie wyobrazić, aby właściciel nieruchomości specjalnie ułatwił przechodzenie przez jej teren, jednocześnie twierdząc, że każdy, kto przez nią przejdzie, zawarł z nim stosowną umowę i wymaga zapłaty w wysokości stu tysięcy złotych.
Jednakże w pewnych sytuacjach taki sposób zawarcia umowy jest naturalny i przewodni. Tak jest właśnie w wypadku płatnych parkingów (gdzie fakt zaparkowania oznacza zawarcie umowy), czy w przypadku komunikacji zbiorowej, w której to samo wejście do pociągu i autobusu oznacza zawarcie umowy przewozu, do której załącznik stanowi regulamin, na podstawie którego można m.in. wystawić wezwanie do zapłaty za przejazd bez biletu.
