Każdego roku w Polsce dziesiątki tysięcy pracowników ulegają różnego rodzaju wypadkom w pracy. Najczęściej dochodzi do nich w zakładach produkcyjnych, a także w pracy wymagającej odbywania podróży samochodem.
Za wypadek przy pracy może być uznane zdarzenie, które jest nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną oraz powodujące uraz lub śmierć i pozostające w związku z pracą. W polskim prawie wyróżnia się kilka rodzajów wypadków przy pracy. Jeśli w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku w jego wyniku nastąpiła śmierć pracownika, miał miejsce wypadek śmiertelny. Za ciężki wypadek przy pracy uznawane będzie natomiast zdarzenie, na skutek którego doszło do poważnego naruszenia ciała lub rozstroju zdrowia, które narusza podstawowe funkcje organizmu.
Przyczyna zewnętrzna i związek z wykonywaną pracą
Przyczyną zewnętrzną będzie taka, która pochodzi spoza organizmu pracownika dotkniętego wypadkiem przy pracy. Może to być więc na przykład nieprzeprowadzenie szkoleń BHP czy dopuszczenie pracownika do pracy mimo braku obowiązkowych badań. Ponadto, aby uznać, że miał miejsce wypadek pracownika przy pracy, konieczne jest spełnienie przesłanki związku z wykonywaną pracą. Wypadek przy pracy może więc wystąpić:
- Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
- Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia
- W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy
Inne zdarzenia traktowane jak wypadek przy pracy
Na równi z wypadkiem przy pracy w zakresie uprawnienia do świadczeń traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- W czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowało postępowanie pracownika nie pozostające z związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- Podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- Przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy zakładowe organizacje związkowe.
Wypadek pracownika przy pracy a postępowanie po wypadku
Do obowiązków pracodawcy po wypadku przy pracy należy odpowiednie zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Konieczne jest także przeprowadzenie postępowania powypadkowego, które pozwoli ustalić, czy zdarzenie może być uznane za wypadek pracownika przy pracy albo wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy. Wymagane jest także ustalenie, czy poszkodowany uprawniony jest do świadczeń odszkodowawczych. W razie wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, pracodawca będzie też obowiązany do zawiadomienia odpowiedniego inspektora pracy i prokuratora.
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Poprzez zabezpieczenie miejsca wypadku rozumie się dokonanie czynności w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;
- uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane;
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Ustalenie przyczyn wypadku
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala specjalny zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę, w skład którego wchodzi pracownik służby BHP i inspektor społeczny pracy, a jeżeli służba BHP nie działa – pracodawca lub pracownik, któremu zlecono wykonywania zadań służby lub specjalista spoza zakładu.
Zespół powypadkowy ma za zadanie dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, a jeśli jest to konieczne – sporządzić również szkice czy fotografie miejsca wypadku. Oprócz wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego czy świadków zespół powypadkowy może także zasięgać opinii lekarza czy innych specjalistów w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. Na podstawie zebranych informacji zespół powypadkowy rozstrzyga, czy w danej sytuacji miał miejsce wypadek pracownika przy pracy. Określa również środki profilaktyczne mające na celu zapobiegać podobnym sytuacjom w przyszłości. O wypadku przy pracy można mówić również w przypadku wykonywania pracy zdalnie. Jeśli jednak miał miejsce wypadek telepracownika przy pracy, ustalenie, czy rzeczywiście pozostawał on w związku z pracą, może być znacznie trudniejsze.
Protokół powypadkowy
Wypadek pracownika przy pracy wiąże się także z koniecznością sporządzenia protokołu powypadkowego w terminie maksymalnie 14 dni od dnia wypadku. Do protokołu każdy członek zespołu powypadkowego może dołączyć swoje indywidualne zdanie. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu o ostatecznej treści protokołu będzie decydował pracodawca.
Protokół powypadkowy zatwierdzany jest następnie przez pracodawcę. Jeśli protokół dotyczy wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, pracodawca doręcza go niezwłocznie właściwemu inspektorowi pracy, który może wnieść zastrzeżenia. Podobnie prawo wniesienia zastrzeżeń będzie mieć sam poszkodowany lub – jeśli miejsce miał wypadek śmiertelny – rodzina pracownika.
Pracodawca będzie musiał przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat. Zawiadomi też Wojewódzki Urząd Statystyczny o wypadku w pracy w ustalonym przepisami terminie w formie statystycznej karty wypadku.
