Osoba małoletnia może dziedziczyć i to zarówno na podstawie testamentu, jak i ustawy. To nie oznacza jednak wcale, że ma prawo samodzielnie nim zarządzać. Co do zasady zarząd spadkiem małoletniego należy do rodziców albo opiekunów prawnych. W tym zakresie przewidziano jednak pewne ograniczenia.
Na rodzicach ciąży obowiązek sprawowania zarządu nad majątkiem dziecka z należytą starannością. Mogą więc podejmować bez zgody sądu czynności takie jak wypłacanie niewielkich kwot z konta dziecka, dbanie o utrzymanie odziedziczonej przez nie nieruchomości w niepogorszonym stanie czy zwykłe korzystanie z rzeczy wchodzących w skład spadku. Dochód z majątku małoletniego w pierwszej kolejności powinni przeznaczać natomiast przede wszystkim na utrzymanie i wychowanie jego oraz jego rodzeństwa.
Rodzice nie mają jednak dowolności w dysponowaniu majątkiem. Zgodnie z artykułem 101 § 3 KRO w przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu należy uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. To samo tyczy się wyrażenie zgody na dokonanie takich czynności przez małoletniego.
Kiedy należy uzyskać zgodę sądu?
Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu należą natomiast chociażby odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, sprzedaż nieruchomości, którą odziedziczył czy umowa darowizny, w której to małoletni jest darczyńcą. Dokonanie takiej czynności bez uzyskania zgody sądu sprawia, że staje się ona bezwzględnie nieważna. Tak samo uzyskanie zgody sądu już po faktycznym dokonaniu czynności nie doprowadzi do jej „uzdrowienia”.
Przed wydaniem zgody na czynność przekraczającą zwykły zarząd sąd rozważy, czy jest ona zgodna z dobrem dziecka. Małoletnie nie będzie uczestniczył w postępowaniu. Sąd wysłucha go jednak, jeśli pozwolą na to takie czynniki jak rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka. Następnie wyda orzeczenie, które może uprawniać rodziców do podjęcia czynności przekraczającej zwykły zarząd.
Rodzic nie zawsze będzie sprawować zarząd spadkiem małoletniego
Spod władzy rodziców wyłączone są jednak zarobki dziecka pochodzące z prac dorywczych czy stałe wynagrodzenie, jeśli dany pracodawca zdecydował się na zatrudnienie młodocianego pracownika. Podobnie zarząd spadkiem małoletniego nie obejmie takich składników majątku jak stypendia czy przedmioty oddane dziecku do swobodnego użytku.
Co więcej, jeżeli spadkodawca z jakiegoś powodu nie chce, by to rodzice sprawowali zarząd nad majątkiem dziecka (na przykład ze względu na brak zaufania), może im to uniemożliwić. Zgodnie bowiem z artykułem 102. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
W umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców.
Jeśli spadkodawca zawrze takie postanowienie w testamencie, wówczas zarząd nad spadkiem małoletniego sprawuje zarządca wyznaczony przez spadkodawcę. W razie jego braku obowiązek ten spocznie natomiast na kuratorze ustanowionym przez sąd opiekuńczy.
