Eksmisja na bruk to – przynajmniej teoretycznie – jedno z niemiłych wspomnień lat 90-tych. Przepisy z początku minionej dekady wzięły niektóre kategorie lokatorów – np. kobiety w ciąży – pod ochronę. Ale rząd planuje to zmienić. Czy słusznie?
Rząd pracuje nad projektem nowelizacji o urokliwym tytule „o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych„. Celem nowelizacji, jak czytamy w projekcie, ma być
próba rozwiązania poważnego problemu społecznego, jakim jest niski stopień zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób realnie najuboższych wynikający z małej elastyczności w gospodarowaniu publicznym zasobem mieszkaniowym, deficytu lokali w zasobie oraz ograniczonych możliwości adekwatnego do potrzeb zaadresowania wsparcia jakim jest uzyskanie lokalu z mieszkaniowego zasobu gminy
Brzmi niewinnie, prawda? Niestety, choć projekt zawiera wiele pozytywnych zmian, znajdziemy w nim również zapisy przynajmniej potencjalnie niebezpieczne.
„Eksmisja na bruk” Reaktywacja
Chodzi konkretnie o usunięcie dwóch ustępów art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów. Sąd wskazuje, orzekając o eksmisji, czy eksmitowanym osobom przysługuje prawo do lokalu socjalnego (zapewnianego przez gminę). Sąd musi obecnie przyznać uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec:
- kobiety w ciąży,
- małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą,
- obłożnie chorych,
- emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
- osoby posiadającej status bezrobotnego,
- osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.
Nie jest to jednak zasada bezwzględna. Jeśli wymienione wyżej osoby mogą zamieszkać w innym lokalu, sąd nie musi przyznawać prawa do lokalu socjalnego, który w takim wypadku jest zbędny.
Powyższy katalog lokatorów szczególnie chronionych przed eksmisją ma jednak być – w świetle omawianego projektu – całkowicie zlikwidowany. Co to oznacza? Sąd będzie mógł wobec osób niepełnosprawnych albo kobiet w ciąży orzec o braku prawa do lokalu socjalnego, a wówczas – w przypadku braku samodzielnej realizacji wyroku – komornik eksmituje takie osoby do „pomieszczenia tymczasowego” (czyli lokalu o powierzchni nie mniejszej niż 5 metrów kwadratowych na osobę, który „nadaje się do zamieszkania” – to jedyne szczegółowe kryteria, jakie musi spełniać owo pomieszczenie).
To zatem nie jest „eksmisja na bruk”, ale – co niezwykle ważne – „pomieszczenie tymczasowe” nie nazywa się tak bez powodu: umowa najmu pomieszczenia, zawierana między gminą a eksmitowanym, nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy. Po tym czasie – cóż, pozostaje ów tytułowy bruk jako nowe miejsce zamieszkania.
Właściciele lokali się cieszą, obrońcy praw lokatorów protestują
Nie dziwi fakt, że proponowane zmiany popierają organizacje zrzeszające właścicieli lokali, m.in. spółdzielnie mieszkaniowe. Organizacje lokatorskie wskazują jednak, że takie odebranie uprawnień chronionym dotychczas kategoriom osób może nie tylko prowadzić do dramatycznych wydarzeń, ale i być niekonstytucyjne (choćby z uwagi na brzmienie art. 69 oraz 71 Konstytucji RP, które chronią prawa osób niepełnosprawnych oraz matek).
Stowarzyszenie Ordo Iuris wskazuje w opinii do projektu:
Z uzasadnienia zmian (…) wynika, że zdecydowano się te gwarancje uchylić, wskazując na ryzyko nadużyć. Dziwi to szczególnie w sytuacji, gdy w innych przepisach Projektu uprawnienia przyznawane są kategoriom osób określonym z wykorzystaniem szerokich i nieostrych terminów. W celu usunięcia możliwych nadużyć właściwsze byłoby doprecyzowanie przesłanek, których spełnienie wyklucza możliwość orzeczenia przez sąd o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Może to nastąpić poprzez określenie dodatkowych wymogów odnoszących się do sytuacji materialnej kategorii osób, które zostały wymienione w tym przepisie.
Czy rząd wysłucha krytyków postulowanych zmian, czy może „eksmisja na bruk” już niedługo stanie się tematem telewizyjnych programów interwencyjnych?
