Wszechobecne podwyżki cen towarów i usług dotyczą wszystkich. Również właścicieli firm, zatrudniających pracowników. Boleśnie odczuwają oni wzrost rachunków za prąd i gaz, cen paliwa, czy choćby czynszu najmu lokalu przedsiębiorstwa. Czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie z powodu inflacji?
Inflacja w marcu, według danych GUS, wyniosła aż 3,2%. Drożeje dosłownie wszystko. Wydawałoby się, że logicznym krokiem w obliczu takiego kryzysu jest wzrost wynagrodzeń. Zresztą wiele osób domaga się teraz podwyżek. Z roszczeniem 15% wzrostu wynagrodzeń wystąpili w ostatnim czasie na przykład pracownicy Amazona w Polsce. Nie możemy jednak zapominać, że sytuacja międzynarodowej korporacji jest zgoła różna od tego, jak z inflacją radzą sobie lokalne firmy. A raczej, jak sobie z nią nie radzą.
Czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie z powodu inflacji?
Galopująca inflacja w Polsce sprawia, że wiele przedsiębiorstw upada. Inne, żeby jakoś sobie poradzić, szukają sposobów na redukcje kosztów. Okazuje się, że jedną z takich metod może być obniżenie pracownikom wynagrodzenia.
Wszyscy wiemy o tym, że raz ustalona pensja za pracę nie jest trwała. Zazwyczaj jednak, jeśli mamy do czynienia ze zmianą kwoty wynagrodzenia, to raczej idzie ono w górę. Pracodawca, który podwyższa wypłatę pracownika, czyni to za pomocą zawartego z nim kontraktu. Poprzez podpisanie nowej umowy lub też aneksu do już obowiązującej.
Ustawodawca przewidział również środek prawny pozwalający na zmianę warunków pracy i płacy na niekorzyść pracownika. Czyli na przykład właśnie na obniżenie kwoty wynagrodzenia. Do tego służy tak zwane wypowiedzenie zmieniające. Zostało ono uregulowane w art. 42 Kodeksu pracy.
Obniżenie wynagrodzenia bez zgody pracownika – czy prawo na to pozwala?
Zmiana wysokości wynagrodzenia pracownika może być dokonana jedynie w formie wypowiedzenia zmieniającego albo za porozumieniem stron. Określona forma nie jest wymagana tylko w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.
W przypadku określonego w art. 42 § 1 Kodeksu wypowiedzenia zmieniającego na dokonanie zmiany warunków płacowych, pracodawca nie potrzebuje porozumienia, „zgody” z pracownikiem, nawet gdy zmiana jest zdecydowanie niekorzystna. Pracownik w takim wypadku może jedynie zaproponowane warunki przyjąć lub odrzucić. Więc, tak naprawdę, pracodawca może obniżyć wynagrodzenie bez zgody pracownika. Oczywiście pracownik może odrzucić nowe warunki. Musi się przy tym jednak liczyć z konsekwencją, jaką będzie rozwiązanie umowy o pracę z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.
Należy też mieć na uwadze, że nie każde pismo, które zawiera propozycję nowych warunków płacowych skierowaną do pracownika, będzie wypowiedzeniem zmieniającym. Zgodnie z § 2 omawianego przepisu, wypowiedzenie dotychczasowego wynagrodzenia uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki. Jak stanowi § 1, żeby takie pismo mogło być uznane za wypowiedzenie zmieniające, musi ono zawierać oświadczenie o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę.
Pracodawca może obniżyć wynagrodzenie z powodu inflacji. A co może pracownik?
Przywołując treść art. 42 § 3 Kodeksu pracy:
Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.
Tak więc, pracownik może albo przyjąć nowe warunki (wówczas nie musi tak naprawdę nic robić) albo odmówić ich przyjęcia. Przepis nie określa sposobu i formy złożenia przez pracownika oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków pracy i płacy. Mówi tylko o terminie. Uważa się, że w braku takiego uregulowania, wola pracownika może być wyrażona poprzez każde zachowanie dostatecznie ją ujawniające (wyrok SN z 24.05.2001 r., I PKN 405/00). W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiąże się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.
Podsumowując to wszystko, na pytanie: „Czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie w powodu inflacji?”, należy odpowiedzieć twierdząco. Wypowiedzenie zmieniające powinno podawać przyczynę je uzasadniającą. Taką przyczyną jak najbardziej może być rosnąca inflacji, skutkująca znacznie większymi kosztami po stronie pracodawcy. Mam jednak nadzieję, że te moje rozważania na temat kwestii obniżenia wynagrodzeń w wyniku inflacji, są jedynie czysto teoretyczne.
