Władza rodzicielska nie pozwala rodzicowi na bezgraniczne decydowanie o sytuacji dziecka. Jedną z problematycznych sfer jest prawo spadkowe i oświadczenie o odrzuceniu spadku przez dziecko. Nie zawsze bowiem w ramach masy spadkowej aktywa przewyższają np. długi. Czy rodzic może to zrobić samodzielnie?
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Jest to zasada przewidziana przez prawo cywilne, ale spadkobiercy przysługuje pewien czas, w którym może złożyć oświadczenie co do sposobu przyjęcia spadku, bądź nawet jego odrzucenia. Do chwili złożenia tego oświadczenia odpowiada za długi spadkowe jedynie ze spadku, a więc nie ze swojego majątku.
Możliwości nabycia spadku jest kilka. Spadkobierca może:
- spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste);
- przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza);
- odrzucić spadek.
Czas na złożenie tego oświadczenia wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jeżeli nie złoży oświadczenia, to przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Dowiedzenie się o tytule powołania oznacza powzięcie informacji o tym, że dziedziczy się z ustawy lub testamentu. W wypadku dziecka, termin ten liczy się od dnia, kiedy taką informację pozyskał jego przedstawiciel ustawowy (którym najczęściej jest rodzic).
Nie zawsze rodzic zadecyduje
Rodzic może w imieniu dziecka składać oświadczenia woli (dotyczące majątku dziecka), które mieszczą się w zakresie zwykłego zarządu tym majątkiem. Jak bowiem określa art. 101 §3 k.r.o
Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Czy odrzucenie spadku się w nim mieści, czy też nie, rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale „siódemkowej” z dnia 22 maja 2018 roku (III CZP 102/17). W jej treści SN wskazał jasno:
Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.
Potrzebna jest więc zgoda sądu. Wniosek składa przedstawiciel ustawowy, a samo pismo podlega opłacie w kwocie 100 złotych i należy do niego załączyć niezbędne dokumenty (jak np. akty stanu cywilnego). W treści wniosku należy wskazać o jaką czynność chodzi (odrzucenie przez małoletniego X spadku po zmarłym Y), wraz z uzasadnieniem, czemu taka decyzja jest konieczna. Sąd zasadniczo nie zgodzi się bowiem na odrzucenie spadku, które jest dla dziecka niekorzystne.
Warto też wspomnieć o tym, co się dzieje z 6-miesięcznym terminem, skoro postępowanie przed sądem opiekuńczym może trwać nawet dłużej. Przyjmuje się – także za uchwałą SN (III CZP 102/17) – że bieg terminu na złożenie oświadczenia nie może zakończyć się przed zakończeniem postępowania przed sądem opiekuńczym – dochodzi wówczas do przerwania biegu przedawnienia.
Mając już zgodę sądu, można następnie odrzucić spadek w imieniu dziecka: przed notariuszem albo przed sądem.
