Program Czyste Powietrze to program, który miał poprzez wsparcie osób wymieniających stare piece węglowe poprawić efektywność energetyczną budynków i jakość powietrza. Wstrzymano go w listopadzie 2024 roku. Na taką decyzję miały wpływ m.in. wykryte nadużycia związane z dotacjami.
Program wkrótce zostanie wznowiony, ale kontrole będą trwały. Co to oznacza? Kontrolerzy mogą pojawić się u osób, które już otrzymały środki z programu. W grze są duże pieniądze, bo nieprawidłowości mogą dotyczyć umów na łącznie nawet około 600 milionów złotych.
Przez pięć lat po wzięciu pieniędzy nie zaśniesz spokojnie
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie zamierza tolerować oszustw. Dlatego osoby po pozyskaniu dotacji, mające w związku z tym coś na sumieniu, nie mogą spać spokojnie. Bo w ciągu 5 lat, w każdym momencie, mogą spodziewać się kontroli. Jeśli w trakcie kontroli okaże się, że środki wydano niezgodnie z przeznaczeniem, muszą liczyć się z potrzebą zwrotu pieniędzy.
Do prokuratury trafiło zawiadomienie w sprawie podejrzanych firm, które mogły dopuścić się przestępstw związanych z dotacjami. A to nie koniec. Przepisy pozwalają na kontrolowanie wykorzystania dotacji przez cały okres jej obowiązywania.
Zwłaszcza osoby, które otrzymały dofinansowanie po 22 kwietnia, mają czego się obawiać
W ostatnich miesiącach intensywność kontroli wzrosła, zwłaszcza w przypadku osób, które otrzymały dofinansowanie po 22 kwietnia 2024 roku. Kontrolerzy skupiają się na sprawdzaniu, czy pieniądze zostały wykorzystane właściwie, zgodnie z umową.
Idąc z tokiem harmonogramu, ma zostać skontrolowane co 20. gospodarstwo domowe, które skorzystało z programu Czyste Powietrze. Tego rodzaju kontrola obejmuje przykładowo weryfikację dokumentów wraz ze sprawdzeniem fizycznego stanu zrealizowanych inwestycji.
Zaniżają dochody i nie wymieniają źródeł ciepła, mimo że powinni to zrobić
Wśród częstszych nadużyć znajdują się m.in. brak likwidacji źródeł ciepła, które miały zostać wymienione, oraz zaniżanie dochodów bądź wymuszanie pełnomocnictw. Przykładem jest sytuacja, w której ktoś otrzymał około 900 tys. zł na siedem nieruchomości. W sprytny sposób wykorzystał furtkę związaną z kryterium dochodowym.
Podobne inicjatywy mogą skutkować wypowiedzeniem umowy oraz obowiązkiem zwrotu części lub całej dotacji wraz z odsetkami. Program Czyste Powietrze to wsparcie finansowe mające poprawić jakość powietrza w Polsce, dlatego jego misja nie może być realizowana kosztem nadużyć.
Program w nowej odsłonie powinien ruszyć pod koniec marca i ma być bezpieczniejszy dla wnioskodawców. Bo zmiany mają zapobiec nadużyciom i pozwolić uniknąć nieuczciwości wykonawców. Efektywniejszy ma być też proces aplikowania do programu. Uproszczone procedury mają przyspieszyć składanie wniosków i wypłatę. Mimo to zapowiedziane zmiany budzą mnóstwo emocji i przez niektórych są postrzegane jako niekorzystne dla osób występujących o przyznanie dotacji.
