Kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków wcale nie są wymysłem włodarzy miast i gmin, a ogólnokrajowym obowiązkiem. Wynika to z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków muszą odbywać się nie rzadziej niż raz na 2 lata, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości, wprawia się w ruch machinę prawną. Aby uniknąć w tym zakresie problemów, lepiej przechowywać odpowiednie dokumenty.
Obowiązkowe kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków
Obowiązek kontrolowania szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków wynika s przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z art. 6 ust. 5a, 5aa, 5ab wójt, burmistrz lub prezydent miasta (a więc włodarz danej gminy) jest zobowiązany prowadzić szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków, co najmniej raz na dwa lata zgodnie z planem kontroli.
Włodarz danej gminy musi również mieć przygotowany wykaz podmiotów, które korzystają z szamba lub z przydomowej oczyszczalni ścieków, tak więc kontrole w tym zakresie są tak samo pewne, jak przysłowiowa śmierć i podatki. Zwłaszcza że różnego rodzaju organy i instytucji (np. Najwyższa Izba Kontroli) kontrolują działalność gmin w tym zakresie.
To sprawdzają podczas kontroli!
Obowiązek sprawowania pieczy nad szambami i przydomowymi oczyszczalniami ścieków jest podyktowany dbałością o stan środowiska naturalnego i ma wykluczyć sytuacje, w których ścieki dostają się do wód gruntowych, lub okolicznych jezior, czy potoków. Dlatego właśnie podczas kontroli sprawdzane są dwie kwestie. Pierwsza z nich to posiadanie przez właściciela posesji umów na wywóz nieczystości, ich zgodność z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz dowodów uiszczania opłat za usługi. Druga to szczelność zbiorników, chociaż w tym zakresie oględziny zwykle nie wykazują problemów (gminy nie są wyposażone w narzędzia, które pozwoliłyby im na dokładne badanie stanu technicznego takich zbiorników). Jak podkreśla Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie z 2021 roku na temat zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych:
Najwyższa Izba Kontroli zauważa, że przepisy art. 6 ust. 1, 5a i 6 ucpg jednoznacznie wskazują na obowiązek posiadania przez właściciela nieruchomości, który pozbywa się nieczystości ciekłych zbieranych w zbiorniku bezodpływowym, umowy na wykonywanie takiej usługi oraz dowodów uiszczania za nią opłat. Wójt jest zobowiązany do kontrolowania czy właściciel nieruchomości posiada ww. dokumenty, a w przypadku ich braku, do zorganizowania zastępczego opróżniania zbiorników bezodpływowych.
Przede wszystkim należy więc przechowywać dokumenty związane z odbiorem nieczystości ciekłych, należy przechowywać przez 3 lata (tutaj podstawą prawną jest art. 118 kodeksu cywilnego, który traktuje o terminach przedawnienia roszczeń). Brak takich dokumentów sprawia, że automatycznie stwierdzana jest nieprawidłowość – wywóz nieczystości ciekłych musi być bowiem odpowiednio udokumentowany, a ustne oświadczenie właściciela nieruchomości, dotyczące regularnych wywozów nie jest podstawą do zakończenia kontroli pozytywnie. Warto również przechowywać dokumenty techniczne dotyczące samego zbiornika.
W razie nieprawidłowości to gmina zleca wywóz nieczystości
Obowiązki włodarza danej gminy w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości również są wskazane w ustawie o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Zgodnie z nimi w przypadku negatywnego wyniku kontroli – gdy stwierdzono braki umowy na opróżnianie zbiornika lub osadnika, bądź też, gdy z dokumentacji wynika, że odbiór nieczystości ciekłych przeprowadzany jest ze zbyt niską częstotliwością, włodarz gminy najpierw wzywa właściciela nieruchomości do usunięcia uchybień.
W przypadku, gdy strony nie usuną uchybień, Wójt wydaje decyzję, w której ustala obowiązek uiszczania opłat za opróżnianie zbiorników na nieczystości ciekłe i ustalić, kiedy podmioty te mają udostępnić zbiorniki do opróżnienia. W takiej sytuacji bowiem to gmina organizuje odbiór nieczystości ciekłych. Decyzji tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności i jest wydawana w drodze decyzji. Okres jej obowiązywania zostaje przedłużony przez kolejną decyzję wydawaną z urzędu, na kolejny rok, jeżeli właściciel nieruchomości nie przedstawi a co najmniej 3 miesiące przed upływem daty obowiązywania decyzji, umowy, w której termin rozpoczęcia wykonywania usługi nie jest późniejszy niż data utraty mocy obowiązującej decyzji.
Przymusowy wywóz nieczystości to tylko początek problemów
W sytuacji, gdy kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków wykażą jakieś nieprawidłowości, przymusowa umowa na wywóz nieczystości ciekłych jest często tylko wierzchołkiem góry lodowej. Chociaż sama gmina nie może na właściciela nieruchomości nałożyć kary finansowej, może (ale nie musi) zgłosić tę sprawę na policję. W ten sposób rozpoczyna się postępowanie wykroczeniowe, a osobie, która nie spełniła ciążącego na niej obowiązku, grozi grzywna w wysokości nawet 5000 złotych.
