Osoby urodzone po 1948 roku, które przed rokiem 2009 co najmniej 15 lat pracowały przed monitorem kineskopowym, mogą liczyć na dodatkową rekompensatę. Zdaniem Sądu Najwyższego jest to bowiem praca w szczególnych warunkach.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 4 czerwca 2019 roku oddalił skargę kasacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rekompensatę za pracę przy monitorze kineskopowym CRT. Przy korzystaniu z tych urządzeń występował efekt migotania, a także zjawisko odbić i olśnieni, co powodowało szybkie zmęczenie oczu i prowadziło do znacznego obciążenia wzroku. Zdaniem poszkodowanej taki rodzaj pracy powinien być więc kwalifikowany jako praca w szczególnych warunkach, a tym samym uprawniać do przyznania emerytury w niższym wieku niż obowiązujący. Kobieta wytoczyła sprawę o rekompensatę, a sądy obu instancji przychyliły się do jej stanowiska. ZUS był jednak przeciwny takiemu rozstrzygnięciu.
Praca w szczególnych warunkach w opinii Sądu Najwyższego
Zdaniem ZUS sam monitor ekranowy nie może być uznany jako sprzęt uprawniający do ubiegania się o rentę. Informatyk pracuje bowiem przy wykorzystaniu komputera rozumianego jako całość. Sąd Najwyższy nie zgodził się jednak z taką interpretacją. Orzekł, że uprawnienie do emerytury w wieku obniżonym nabywa osoba, która wykonywała pracę szczególnie obciążającą wzrok i wymagającą precyzyjnego widzenia. O zakwalifikowaniu pracy jako pracy w szczególnych warunkach decydują dwie zachodzące kumulatywnie cechy. Jest to obciążenie wzroku i wymóg precyzyjnego widzenia. Wystąpienie tych dwóch cech uprawnia więc do ubiegania się o rekompensatę z tytułu pozbawienia prawa do wcześniejszej emerytury. W niniejszym przypadku nie można było mówić o zwykłej pracy przy komputerze. Poszkodowana wszystkie dane przetwarzała w formie elektronicznej. To natomiast powodowało znacznie większe obciążenie wzroku niż w przypadku zwykłej pracy biurowej, gdzie prócz wprowadzania danych elektronicznych korzysta się także z dokumentacji papierowej.
Rekompensaty i wyższe emerytury
Wyrok ten niesie ze sobą ważne zmiany. Do tej pory uznawano, że praca w szczególnych warunkach dotyczyła pracy z najstarszymi monitorami jeszcze z lat 80. Teraz jednak także osoby, które pracowały przed ekranem w latach 90. czy nawet dwutysięcznych, przed erą monitorów LCD, mogą ubiegać się o rekompensatę. Według Rzeczpospolitej od tego momentu o przyznanie świadczeń będą mogły ubiegać się osoby urodzone po 1948 roku, które przed 2009 rokiem przepracowały minimum 15 lat w szczególnych warunkach. Orzeczenie będzie miało zastosowanie nie tylko przy ustalaniu stażu uprawniającego do rekompensaty, ale również wcześniejszych emerytur, w tym emerytur pomostowych.
