Pracodawca może wymagać od pracownika, aby poza normalnymi godzinami pracy pozostawał on w gotowości do jej wykonywania. Dyżur pełniony przez pracownika może być zarówno w zakładzie pracy, jak i w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Bardzo często będzie odbywał się po prostu w domu.
Dyżur to obowiązek pracowniczy
Możliwość polecenia pracownikowi pozostawania w gotowości do wykonania pracy poza normalnymi jej godzinami jest uprawnieniem pracodawcy. Z punktu widzenia pracownika jest to natomiast taki sam obowiązek pracowniczy jak wykonywanie innych poleceń zgodnych z przepisami prawa pracy. Niewywiązanie się z obowiązku pełnienie dyżuru i nieodebranie telefonu w trakcie jego trwania może wiązać się z odpowiedzialnością za naruszenie obowiązków pracowniczych. Inaczej sytuacja będzie wyglądać, gdy pracodawca nie wydał wyraźnego polecenia pozostawania w gotowości do wykonywania pracy poza jej normalnymi godzinami. Wówczas brak odebrania telefonu od przełożonego czy klientów nie powinien rodzić negatywnych konsekwencji dla pracownika.
Jak pracodawca może planować dyżur pełniony przez pracownika?
Co do zasady czas dyżuru nie będzie wliczany do czasu pracy. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy podczas jego pełnienia pracownik wykonywał pracę. Wówczas czas ten będzie traktowany jako praca w godzinach nadliczbowych. Na etapie planowania dyżuru pracodawca musi jednak zadbać o to, by planowany dyżur pełniony przez pracownika nie naruszał jego prawa do odpoczynku dobowego lub tygodniowego.
Doba pracownicza wynosi 24 godziny i w tym czasie pracownikowi przysługuje 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Oznacza to, że czas pracy i czas pełnienia dyżuru nie mogą łącznie w dobie pracowniczej przekraczać 13 godzin. Niezgodne z przepisami będzie więc zlecenie pełnienia dyżuru od chwili zakończenia pracy do momentu jej rozpoczęcia w dniu następnym. Takie wyznaczenie dyżuru nie gwarantuje bowiem pracownikowi prawa do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku.
Za dyżur pełniony przez pracownika poza domem przysługuje mu czas wolny
W przypadku gdy dyżur jest pełniony w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, za czas dyżuru będzie przysługiwało pracownikowi prawo do czasu wolnego w tym samym wymiarze. Jeśli natomiast udzielenie wolnego nie jest możliwe, pracodawca wypłaci odpowiednie wynagrodzenie. Inaczej sytuacja będzie wyglądać w przypadku, gdy dyżur pełniony był przez pracownika w domu. Nie będzie mu wówczas przysługiwać wynagrodzenie, o ile nie wykonywał określonej pracy.
Dyżur pod telefonem
W praktyce dyżur pełniony przez pracownika jest bardzo często dyżurem pod telefonem. Nie jest to jednak żadna odrębna kategoria dyżuru, a jedynie pełnienie go z ustalonym sposobem wezwania do wykonywania pracy przez pracownika lub sposobem jej wykonywania. Dyżur pod telefonem może więc polegać zarówno na pracy zdalnej przez telefon lub przy komputerze, jak i na konieczności stawienia się w zakładzie pracy po telefonicznym wezwaniu przez pracodawcę. Konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Przede wszystkim dyżur telefoniczny musi być pełniony na wyraźne polecenie przełożonego. Ponadto, za nieodebranie telefonu pracownik będzie narażony na negatywne konsekwencje służbowe.
