Darowizna po 10 latach a zachowek to bardzo często powracający temat. Dość niefortunnie sformułowany przepis skutkuje niezrozumieniem i błędnym przekonaniem w tym zakresie. Kiedy darowizna jest zaliczana do masy spadkowej, a kiedy nie?
Darowizna po 10 latach a zachowek
Polska to kraj stojący darowiznami. Głęboko zakorzeniona w naszej świadomości tradycja rozporządzania swoim majątkiem według dość pokrętnie rozumianej sprawiedliwości, kończy się często rodzinnymi konfliktami. Do tego dochodzi nieumiejętność rozmowy o pieniądzach i traktowanie każdego skrawka ziemi jak wielkich latyfundiów, na których straży stoi spadkodawca, jedyny słuszny i sprawiedliwy. Rzeczywistość i praktyka pokazują niestety nieco inny obraz i często podział tych „wielkich latyfundiów” kończy się w sądzie i szybką sprzedażą „do podziału”. Niewiele zmienia, a wręcz pogarsza sytuację „obdzielanie dzieci za życia”. Darowizny traktowane są bardzo często jako sprytny sposób pogodzenia spadkobierców. Niestety skutek jest odwrotny.
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym i testamentowym
Z niewyjaśnionych powodów funkcjonuje przekonanie, że darowizny dokonane za życia przedawniają się po 10 latach. Pewne dość spore zamieszanie w tym zakresie stworzył bardzo pokrętnie i niejasno sformułowany przepis umieszczony w Kodeksie Cywilny (art. 994). To właśnie jego błędne rozumienie powoduje, że wiele osób myśli, że jeżeli darowizna została dokonana przed więcej niż 10 laty, nie będzie ona zaliczana do ewentualnego roszczenia o zachowek.
Jest to błędne przekonanie. Darowizny uczynione przez spadkodawcę można podzielić na dwa rodzaje: te uczynione na rzecz osób będących i niebędących spadkobiercami. Możemy również wyróżnić darowizny drobne i znaczące. Ale o tych za chwilę. Zgodnie z wykładnią wspomnianego wyżej przepisu tylko darowizny dokonane na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku ulegają „przedawnieniu”. Jeśli od darowizny do otwarcia spadku upłynęło 10 lat, nie będą one zaliczane do spadku.
Termin ten nie obowiązuje, jeżeli darowizna została dokonana na rzecz spadkobierców i uprawnionych do zachowku. Bez względu na czas będą one doliczane do majątku spadkowego, będzie więc trzeba doliczyć je do zachowku.
Nie zaliczymy do niego natomiast darowizn drobnych zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, może być to biżuteria, prezenty na ślub lub urodziny. Ten rodzaj darowizn nie jest brany pod uwagę, bez względu na to na czyją rzecz zostały przekazane.
Oczywiście zamierzając wystąpić o zapłatę zachowku, trzeba pamiętać o innym obowiązującym nas terminie. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od daty otwarcia spadku. Termin zapłaty zachowku jest więc ograniczony w czasie, bez względu na to kogo dotyczy i trzeba o tym pamiętać.
