Z mandatami spotykamy się na co dzień. Jest to najpowszechniejsza metoda karania, a mimo to wielu z nas nie zdaje sobie sprawy, co oznacza przyjęcie mandatu. Co zrobić w przypadku, gdy przepis powołany na mandacie różni się od stanu faktycznego? Mandat a zła podstawa prawna — jak zareagować.
Mandat karny
Na wstępie warto wyjaśnić czym w ogóle jest mandat karny. Jest to subsydiarna i znacznie uproszczona procedura karania grzywną w sprawach o wykroczenia. Opierając się o prawa wynikające z Konstytucji, można ją uznać za zastępczą, a nie domyślną.
Domyślnie właściwym do karania sprawców wykroczeń jest sąd, ale z racji powszechności występowania bezprawia na polu prawa wykroczeń nie jest oczywiście możliwe sprawne ukaranie wszystkich sprawców. Żeby ułatwić tę procedurę, wyposażono pewne organy, jak Policję, w uprawnienie, dzięki któremu mogą oni karać sprawców wykroczeń w formie uproszczonej, czyli właśnie za pomocą mandatów karnych.
Odmowa przyjęcia mandatu nie jest działaniem nadzwyczajnym, a jedynie pozwala na realizację konstytucyjnego prawa do sądu.
W tym wpisie skupię się jedynie na mandacie karnym kredytowanym, wystawionym „na gorącym uczynku”.
Mandat a zła podstawa prawna
Przyjęty mandat karny kredytowany jest prawomocny z chwilą jego przyjęcia (pokwitowania odbioru), a zarazem oznacza uznanie winy przez domniemanego sprawcę. Osoba, która mandat przyjmuje, w teorii przyznaje się do popełnienia konkretnego czynu, opisanego na awersie formularza mandatowego. Domniemywać można, że podpisany mandat jest przyjęty, a sprawca godzi się zarówno co do swojej winy, jak i do przedmiotu postępowania mandatowego.
Czy oznacza to, że przyjęcie mandatu, w którym wskazano złą podstawę prawną, zamyka drogę do dalszego działania? Nie, ale w wypadku podania w mandacie złej podstawy prawnej, co do zasady nie jest możliwe odwołanie.
Odwołanie od mandatu karnego
Wniosek o uchylenie mandatu karnego może złożyć każdy, kto otrzymał mandat i twierdzi, że dostał go niesłusznie. Z tej drogi skorzystać może również rodzic, opiekun prawny, przedstawiciel ustawowy i kurator ukaranego, a ponadto przedstawiciel służby, która wydała mandat, bądź przedstawiciel sądu, który uzyskał wiedzę, iż mandat wydano niesłusznie.
Wniosek należy złożyć w formie pisemnej do sądu rejonowego, właściwego miejscowo dla miejsca nałożenia mandatu. Niewątpliwie sąd powinien uznać wniosek, jeżeli nastąpiła któraś z poniższych przesłanek:
- czyn nie był w dacie jego popełnienia wykroczeniem
- za popełnienie czynu ukarać może jedynie sąd
- zaistniał kontratyp obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności
- sprawca w dacie czynu był niepoczytalny
Niestety, jak widać powyżej, samo podanie w mandacie złej podstawy prawnej per se nie jest przesłanką do unieważnienia mandatu karnego. Ukarany, podpisując się na mandacie, godzi się z jego treścią.
