Dziedziczenie – czy to ustawowe, czy testamentowe, często nastręcza spadkobiercom licznych problemów. Nie chodzi tylko o kłótnie dotyczące udziałów spadkowych, czy też ewentualnych długów spadkodawcy, ale również o brak zrozumienia możliwości faktycznego podziału majątku spadkodawcy, pomiędzy spadkobierców.
Często podczas spraw o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobiercy usiłują wzajemnie przekazać sobie jego określone składniki. W przypadku dziedziczenia ustawowego nie ma takiej możliwości – sąd orzeka kto i w jakiej części nabywa spadek, nie zaznacza na przykład, że córka Kazia dziedziczy dom, a syn Paweł las, z kolei żona Luiza otrzymuje samochody. W związku z tym spadkobiercom przychodzi do głowy pomysł zrzeczenia się części spadku. Takiej możliwości jednak nie ma.
Spadek albo w całości przyjmujesz, albo w całości odrzucasz
Chcąc zrobić grzeczność – na przykład siostrze, która od lat utrzymuje dom, będący własnością zmarłego ojca, można próbować zrzec się spadku. Warto jednak przemyśleć ten krok, ponieważ nie ma możliwości zrzeczenia się części spadku. Zrzekając się swojego udziału, zrzekamy się wszystkiego, co by nam się należało. Jeżeli w skład masy spadkowej wchodził tylko i wyłącznie dom – nie ma problemu, możemy się spadku zrzec i w takiej sytuacji nasza część przypadnie innym spadkobiercom. Jednak jeżeli w skład masy spadkowej poza domem wchodziły jeszcze samochody i pieniądze – warto się nad tym poważnie zastanowić.
Polskie prawo nie przewiduje możliwości częściowego zrzeczenia się spadku. Można zrobić to tylko i wyłącznie w całości – w takiej sytuacji nie dziedziczymy nic, a nasz udział przechodzi na kolejnych spadkobierców (dotyczy to również dziedziczenia testamentowego – nie można przyjąć na przykład pieniędzy i zrzec się dziedziczenia domu). Jeżeli chcemy więc przekazać komuś część naszego udziału spadkowego, a resztę zachować, powinniśmy to zrobić w drodze darowizny.
Ochrona wierzycieli przed utratą możliwości dochodzenia zwrotu roszczeń
Chociaż zasada o przyjmowaniu spadku tylko w całości może wydawać nam się absurdem, w praktyce jest bardzo ważna dla wierzycieli. Gdyby nie ograniczenie dotyczące zrzekania się spadku tylko w całości, większość spadkobierców zapewne zrzekałaby się długów spadkowych, dziedzicząc jedynie aktywa. Wierzyciele w takim momencie znajdowaliby się trudnej sytuacji, ponieważ droga do dochodzenia zwrotu wierzytelności zostałaby zamknięta (zwyczajnie nie byłoby od kogo ściągnąć długu).
Ochrona spadkobierców i ochrona wierzycieli
Warto pamiętać, że przy obecnym brzmieniu przepisów, chronieni są zarówno spadkobiercy, jak i wierzyciele. Ochrona wierzycieli polega właśnie na uniemożliwieniu spadkobiercom przyjąć tylko i wyłącznie aktywów z masy spadkowej, jednocześnie zrzekając się długów. Ochrona spadkobierców zaś polega na dziedziczeniu „z dobrodziejstwem inwentarza”. Spadkobierca nie podejmując żadnej czynności, czyli zwyczajnie przyjmując spadek, dziedziczy długi tylko i wyłącznie do wysokości wartości aktywów majątku spadkodawcy.
