Europejski Trybunał Praw Człowieka potwierdził w ostatnich wyrokach, że Europejska Konwencja Praw Człowieka obejmuje ochronę przed negatywnymi zmianami klimatu. Nie ma zatem już żadnych wątpliwości, że obywatele Unii Europejskiej mogą dochodzić odszkodowań za niewystarczające działania władz publicznych w celu ochrony środowiska naturalnego. Nie każdy jednak i nie zawsze będzie miał do prawo.
Skarga na brak działań proekologicznych jest uzasadniona
Kwietniowe decyzje Trybunału zostały wydane w sprawach dotyczących Szwajcarii, Francji i Portugalii. Obywatele Unii dochodzili odszkodowań za niewystarczające działania proklimatyczne swoich państw. ETPCz skierował wnioski do rozpatrzenia. Potwierdził jednocześnie, że skargi obywateli mają oparcie prawne.
Prawo do niezmienionych warunków klimatycznych prawem człowieka
Podstawą dochodzenia prawa do czystego środowiska naturalnego jest art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Stanowi on, że każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. Trybunał przepis ten zinterpretował szeroko, zaliczając do prawa do życia prywatnego także prawo do życia w niezmienionym klimacie. Podkreślił przy tym, że na państwach-stronach Konwencji spoczywa pozytywny obowiązek podejmowania działań gwarantujących ochronę środowiska naturalnego, do którego prawo mają obywatele.
Warunki dochodzenia odszkodowania
Pierwszym z warunków dochodzenia odszkodowania od państwa-strony Konwencji jest istnienie obowiązków po stronie państwa. Jeżeli zatem dane państwo nie zobowiązało się nigdy do podejmowania działań proklimatycznych, nie będzie podstaw do skargi. Trudno jednak znaleźć państwo członkowskie Unii Europejskiej, które nie byłoby zobowiązane do działań na rzecz środowiska naturalnego. Przykładem może być ograniczenie emisji gazów cieplarnianych czy ilości produkowanego plastiku.
Indywidualny i konkretny charakter naruszenia prawa podstawowego
Trybunał przypomniał, że prawo wniesienia skargi przysługuje tylko w indywidualnych przypadkach. Kluczowym jest bowiem wykazanie, że zmiany klimatyczne w konkretny sposób wpływają negatywnie na dobrostan danego obywatela. W przypadku sprawy szwajcarskiej, skarżący podnosili wpływ zmian na osoby starsze. Wyraźnie wykazali, jakie problemy zdrowotne mają konkretni seniorzy i w jaki sposób zmiany klimatyczne pogarszają ich stan zdrowia. To według Trybunału przesądziło o uznaniu, że Szwajcaria naruszyła art. 8 Konwencji. Na kanwie omawianych spraw warto także pamiętać, że skarga do ETPCz przysługuje dopiero po wyczerpaniu drogi sądowej przewidzianej w danym państwie członkowskim. Być może zasądzane odszkodowania okażą się dobrym motywatorem dla rządzących. Ekolodzy i naukowcy wskazują, że to ostatni moment na podjęcie konkretnych działań zmierzających do ochrony naszej przyrody.
