Sprawy spadkowe wbrew pozorom należą do bardzo skomplikowanych. Przed podjęciem decyzji o przyjęciu albo odrzuceniu spadku, dobrze jest chociaż wstępnie zorientować się co wchodzi w skład masy spadkowej i zrobić wstępny spis inwentarza. Wykaże on czy spadkodawca pozostawił po sobie więcej aktywów, czy pasywów. W istocie jednak warto zwrócić uwagę dodatkowo na kwestie wynikające z pomocy społecznej.
Odpłatność za świadczenia
Usługi opiekuńcze, specjalistyczne, sąsiedzkie. Pobyt w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym. Umieszczenie w domu pomocy społecznej. To tylko niektóre świadczenia, za których udzielenie może zostać nałożona odpłatność. Nie jest więc tak, że wszystkie świadczenia przysługują całkowicie za darmo. Rodzi to określone konsekwencje. Jedną z nich jest obowiązek dokonania zwrotu wydatków, poniesionych w celu udzielenia danego świadczenia. W kolejnych punktach art. 96 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wskazano kto jest zobowiązany do dokonania zwrotu. Obowiązek ten ciąży w pierwszej kolejności na osobie i rodzinie korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej. Kolejno obowiązek ten ciąży na spadkobiercy osoby, która korzystała ze świadczeń z pomocy społecznej. Przy czym jest on ograniczony tylko do masy spadkowej. Ostatecznie w przypadku gdy zwrotu nie dokonały osoby wyżej wymienione, obowiązek ten przechodzi na małżonka, zstępnych i wstępnych osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej.
Obowiązek spadkobiercy
Z punktu widzenia spadkobiercy, istotny jest zatem art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej:
Obowiązek zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej spoczywa na spadkobiercy osoby, która korzystała ze świadczeń z pomocy społecznej – z masy spadkowej.
Co jednak ważne, sam obowiązek zwrotu wydatków na świadczenia musi zostać nałożony za pomocą decyzji. Można ją wydać dopiero wtedy gdy spadkobierca przyjmie spadek. Aby jednak móc ją wydać musi istnieć wydana wcześniej decyzja przyznająca dane świadczenia z pomocy społecznej, w której jednocześnie określono odpłatność. Zasada ta została potwierdzona w orzecznictwie sądowym. Jak czytamy w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2011 r., sygn. akt VIII SA/Wa 228/11:
(…) art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej (…) odnosi się do sytuacji w której koszty udzielonej pomocy mającej charakter usług odpłatnych, zostały określone za życia świadczeniobiorcy w ostatecznej decyzji administracyjnej i nie zostały uregulowane do wysokości obciążającej tego świadczeniobiorcę lub członków jego rodziny do czasu jego śmierci.
Powyższe oznacza, że domaganie się od spadkobiercy zwrotu wydatków za świadczone usługi jest możliwe pod dwoma warunkami. Pierwszy – musi istnieć wydana za życia spadkodawcy decyzja ustalająca odpłatność z tytułu świadczonych usług. Drugi – odpłatność ta nie została faktycznie zrealizowana. Dopiero wtedy istnieje możliwość aby obowiązek zwrotu wydatków przeszedł na spadkobiercę. Przyjmując zatem spadek, warto dokładnie przeanalizować czy spadkodawca korzystał ze świadczeń pomocy społecznej. Jeśli tak, to istnieje ryzyko, że zostaniemy zobowiązani do zwrotu z masy spadkowej wydatków poniesionych na te świadczenia.
