Większość osób pracuje średnio 8 godzin na dobę. Podstawowy system czasu pracy to jednak tylko jedno z kilku rozwiązań dopuszczalnych przez przepisy. Alternatywą jest chociażby równoważny system czasu pracy. Umożliwia on wydłużenie pracy w określonym dniu kosztem skrócenia w innym czy nawet udzielania wolnego. W konsekwencji możliwe jest, że dobowy wymiar pracy będzie wynosić 12, 16, a nawet 24 godziny.
Kiedy równoważny system czasu pracy ma zastosowanie?
Zgodnie z art. 135 Kodeksu pracy
Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Najczęściej zrównoważony system czasu pracy znajdzie zastosowanie w gastronomii, hotelarstwie czy ochronie osób albo mienia. Sprawdzi się jednak także w pracach uzależnionych od pór roku lub warunków atmosferycznych. Będzie to więc głównie budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo czy ogrodnictwo. Wtedy bowiem okres rozliczeniowy zgodnie z przepisami może być przedłużony do 4 miesięcy, co pozwala pracodawcy lepiej zadbać o swoje interesy.
Maksymalny miesięczny czasu pracy wciąż obowiązuje
Równoważny system czasu pracy wcale nie sprawia, że pracownik będzie pracował więcej godzin niż chociażby osoba zatrudniona w systemie zwykłym. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy obowiązuje tygodniowa przeciętna norma wynosząca 40 godzin. Słowo przeciętna jest w tym wypadku kluczowe. W równoważnym systemie pracy dopuszczalne są sytuacje, gdy pracownik będzie pracował znacznie więcej, na przykład 60 godzin tygodniowo. Oczywiście pod warunkiem, że w innym tygodniu będzie miał znacznie mniej pracy. Pracownikowi będzie też przysługiwało prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku po pracy w tygodniu oraz co najmniej 11 godzin przerwy po zakończonej pracy.
16, a nawet 24 godziny pracy na dobę
W przypadku dozoru urządzeń dopuszczalne jest jeszcze większe wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy. Będzie on mógł wynosić do 16 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Osoby pilnujące ludzi czy mienia mogą natomiast przepracować nawet 24 godziny. W obu tych przypadkach niemożliwe jest jednak wydłużenie miesięcznego okresu rozliczeniowego. Po ukończonej pracy pracownikowi będzie przysługiwać natomiast odpoczynek wynoszący nie 11 godzin, ale co najmniej tyle, ile właśnie przepracował.
Rozliczenie czasu pracy
Aby rozliczać czas pracy, konieczny jest harmonogram i okres rozliczeniowy. Co do zasady będzie on wynosił jeden miesiąc z możliwością wydłużenia do 3 lub 4 miesięcy, a jeśli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy – nawet do 12 miesięcy. Układanie harmonogramu może okazać się bardzo czasochłonne – trzeba go wykonać dla każdego pracownika z osobna. Jeśli grafik zostanie ustalony, pracodawca nie będzie mógł go zmienić na przykład w związku z chorobą pracownika. Bez względu na długość okresu rozliczeniowego grafik musi być wykonany na co najmniej jeden miesiąc. Należy podać go do wiadomości pracownika przynajmniej na 7 dni przed rozpoczęciem pracy.
Wprowadzenie równoważnego systemu czasu pracy jest bardzo proste
Pracodawca ma możliwość wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy, jeśli do tej pory ten w zakładzie pracy nie obowiązywał. Oczywiście pod warunkiem, że spełnione zostaną przesłanki z art. 135. Zmiana taka powinna nastąpić w takim samym trybie, w jakim odbywa się wprowadzenie zmian w regulaminie pracy. Jeśli w danym zakładzie pracy nie działają związki zawodowe, regulamin pracodawca będzie mógł ustalić samodzielnie. Wejdzie on w życie 14 dni od podania do wiadomości pracownikom w sposób przyjęty w danym zakładzie pracy.
Równoważny system czasu pracy – co jeszcze warto o nim wiedzieć?
- Nie wszyscy będą mogli pracować po kilkanaście godzin dziennie. Przepisy wyraźnie wskazują, że pracownice w ciąży, osoby zajmujące stanowiska pracy, na których natężenie czynników szkodliwych dla zdrowia przekracza dopuszczalne normy, a także osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem do lat 4 (o ile nie wyrażą pisemnej zgody, by pracować dłużej) będą mogły pracować do 8 godzin na dobę.
- Istnieje możliwość wynagrodzenia za nadgodziny nawet, jeśli obowiązuje równoważny system czasu pracy. Podstawą do rozliczania nadgodzin będzie harmonogram. Jeśli na przykład pracownik zgodnie z grafikiem miał danego dnia pracować 10 godzin, a pracował 12 – będzie przysługiwać mu wynagrodzenie za 2 nadgodziny.
- Czas nieobecności z powodu choroby rozlicza się zgodnie z harmonogramem pracy. Wynagrodzenie chorobowe w dniach, w których pracownik był na zwolnieniu lekarskim, otrzyma za tyle godzin pracy, ile widnieje w harmonogramie.
- Równoważony system czasu pracy pozwala także zaplanować czas pracy w niedzielę, o ile co najmniej jedna w miesiącu będzie wolna.
