Stosunek pracy nie zawsze kończy się jego rozwiązaniem. Niekiedy wygasa. Najczęściej powodem będzie śmierć pracownika albo pracodawcy. W tym pierwszym przypadku przedsiębiorca musi wypełnić kilka ostatnich obowiązków wobec rodziny zmarłego. Część z nich ma charakter finansowy.
Krąg uprawnionych do otrzymywania renty rodzinnej jest kluczowy dla rozliczeń wywołanych przez śmierć pracownika
Śmierć pracownika to przede wszystkim tragedia o czysto ludzkim wymiarze. Na dobrą sprawę nie sposób jej przewidzieć, ale też nie można wychodzić z założenia, że absolutnie nam się taka sytuacja nie przytrafi. Wiąże się ona w końcu z określonymi konsekwencjami natury prawnej, które dotykają nie tylko rodziny zmarłego, ale także przedsiębiorcę, który go zatrudniał. Najbardziej oczywistym skutkiem jest wygaśnięcie stosunku pracy. Wynika to wprost z art. 63¹ ust. 1 kodeksu pracy. Warto także pamiętać o ustępie drugim, który pokrótce nakreśla, co będzie działo się później.
Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.
Jakie mogą to być prawa majątkowe? W pierwszej kolejności należałoby wskazać należne zmarłemu pracownikowi wynagrodzenie. Wliczać się będzie do niego także ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Musimy więc ustalić dokładną datę zmarłego. Jeśli nie mamy dostępu do aktu zgonu, możemy złożyć w urzędzie stanu cywilnego wniosek o wydanie jego odpisu. Mamy w końcu wyraźny interes prawny w otrzymaniu takiego dokumentu.
Należne pracownikowi pieniądze z ostatniej pensji powinniśmy wypłacić uprawnionym w równych częściach. Ustawodawca wskazuje tutaj, że przysługują one małżonkowi oraz reszcie osób, które mogą uzyskać rentę rodzinną po zmarłym. Najczęściej będzie to małżonek i dzieci. Rodzice zmarłego także mogą występować o rentę rodzinną, jeśli zmarły syn lub córka w sposób znaczący przyczyniał się do ich utrzymania.
Może się tak zdarzyć, że uprawnionych do takiej renty nie będzie. Zmarły pracownik mógł w końcu nie mieć małżonka, a jego dzieci oraz rodzice mogą nie spełniać określonych przepisami wymogów. Przy braku osób uprawnionych do renty rodzinnej ostatnia pensja zmarłego wchodzi w skład jego spadku.
Odprawa pośmiertna nie przysługuje, jeśli przedsiębiorca właściwie ubezpieczył swoich pracowników na życie
Śmierć pracownika wiąże się także z koniecznością wypłaty odprawy pośmiertnej. Jej wysokość określa art. 93 §2 kodeksu pracy.
Wysokość odprawy, o której mowa w § 1, jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:
1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Katalog osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej jest taki sam jak w przypadku wypłaty ostatniego wynagrodzenia. Mowa o małżonku oraz uprawnionych do otrzymywania renty rodzinnej. W tym przypadku mamy jednak do czynienia z dwoma ważnymi „ale”. Pierwsze zastrzeżenie znajdziemy w §6. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty.
Co więcej, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie okazało się przynajmniej równe przysługującej danej osobie odprawie pośmiertnej, to przedsiębiorca nie musi już jej wypłacać. To jeden z powodów, dla których wykupienie pracownikom ubezpieczenia na życie to całkiem atrakcyjne rozwiązanie.
Warto pamiętać, że śmierć pracownika to także obowiązki o charakterze bardziej biurokratycznym. Musimy wystawić zmarłemu świadectwo pracy. Wydajemy je w ciągu 7 dni na wniosek małżonka, osoby uprawnionej do otrzymania renty rodzinnej, albo w razie braku takich osób dowolnemu spadkobiercy zmarłego.
Powinniśmy także wyrejestrować pracownika z ubezpieczeń w ZUS. Stosujemy wówczas standardowego formularza ZUS ZWUA.
