Może się zdarzyć, że skarbówka odmówi podatnikowi prawa do odliczenia VAT, mimo że jest to jedno z podstawowych praw każdego czynnego podatnika VAT. Odmowa może nastąpić na skutek m.in. niedochowania przez przedsiębiorcę należytej staranności w transakcjach z kontrahentami. Jak tego uniknąć?
Należyta staranność w VAT
Przedsiębiorcy zdążyli już przyzwyczaić się do tego, że organy podatkowe mogą zakwestionować ich działania w najmniej spodziewanym momencie. Przykładem mogą być indywidualne interpretacje podatkowe – fiskus często zmienia zdanie, więc właściwie nigdy nie wiadomo, czy myślenie podatnika jest poprawne (nawet, jeśli wszystko na to wskazuje).
Przedsiębiorcom będącym czynnymi podatnikami VAT powinno zależeć m.in. na możliwości odliczenia naliczonego podatku. Aby to jednak było możliwe, a organy podatkowe nie mogły zakwestionować tego prawa, warto zachować należytą staranność w VAT. Chodzi o zestaw działań podatnika, które podlegają kontroli ze strony urzędników skarbówki. Czym kierują się urzędnicy, którzy decydują, czy przedsiębiorca dochował należytej staranności w transakcjach zawieranych z kontrahentem? Ustawodawca do tej pory nie zdefiniował w przepisach, co powinno rozumieć się przez pojęcie należytej staranności w VAT, dlatego urzędnicy bazują na wydanej przez Ministerstwo Finansów „Metodyce w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”. To dokument, w którym MF zawarło wskazówki dla urzędników sprawdzających rozliczenia VAT.
Kiedy urzędnicy mogą odmówić prawa do odliczenia podatku?
Urzędnicy odmawiają prawa do odliczenia podatku przede wszystkim wtedy, gdy przedsiębiorca dopuszcza się oszustwa lub nadużycia. Jest to dość oczywiste i trudno się z tym kłócić. Podobnie jest w przypadku, gdy przedsiębiorca zdawał sobie sprawę z faktu, że transakcja, w której uczestniczył, była związana z oszustwem w zakresie VAT. Problem polega jednak na tym, że odmowa prawa do odliczenia podatku może nastąpić także wtedy, gdy przedsiębiorca „powinien wiedzieć”, że z transakcją wiąże się oszustwo.
W jaki sposób przedsiębiorca powinien oceniać takie ryzyko? Rozważając „obiektywne okoliczności”, które mogłyby wskazywać na to, że dana transakcja jest niezgodna z prawem lub ma posłużyć dokonaniu oszustwa. Wskazówki dla samych przedsiębiorców są jednak sformułowane dość mgliście. Powinni kierować się tym, co zostało zapisane w „Metodyce”, udostępnionej do publicznego wglądu. Uwagę zwraca zwłaszcza jeden punkt. Należyta staranność w VAT została dochowana przez przedsiębiorcę, jeśli… zrealizował płatność metodą split payment. Co ciekawe jednak, nawet jeśli przedsiębiorca zastosował metodę podzielonej płatności, to i tak pozostaje jeszcze kwestia tego, czy we właściwy sposób zidentyfikował przesłanki formalne oraz czy nie zachodzą inne okoliczności wykluczające dochowanie należytej staranności. Można zatem stwierdzić, że split payment zwiększa szansę przedsiębiorcy na to, że urzędnicy nie dopatrzą się niczego niewłaściwego, jednak wcale nie przesądza o zachowaniu prawa do odliczenia podatku.
Należyta staranność w VAT: co jeszcze urzędnicy biorą pod uwagę?
Urzędnicy szczególnie przypatrują się transakcjom, które przedsiębiorca zawiera z nowym kontrahentem. Dodatkowo urzędnicy sprawdzają, czy przedsiębiorca weryfikował, czy kontrahent (zarówno nowy jak i stary) są czynnymi podatnikami VAT. Przedsiębiorca może dokonać takiej weryfikacji za pośrednictwem białej listy podatników VAT. Ponadto przedsiębiorca powinien też sprawdzać, czy kontrahent nie utracił niezbędnych zezwoleń lub licencji.
Ocenie urzędników podlegają również kryteria transakcyjne. Organy podatkowe sprawdzają na przykład, czy cena towaru, który był przedmiotem transakcji, nie odbiega mocno od ceny rynkowej (np. nie została znacząco zaniżona). Urzędnicy sprawdzają też terminy płatności. Zwracają uwagę na takie, które również odbiegają od standardowych ustaleń.
Przedsiębiorca musi spełnić szereg warunków, by zachować prawo do odliczenia podatku
Wychodzi zatem na to, że przedsiębiorca, który chce zachować prawo do odliczenia podatku, musi pamiętać o wielu kwestiach. Urzędnicy sprawdzają bowiem niemal wszystko – i tym samym wiele rzeczy mogą zakwestionować. Przede wszystkim przedsiębiorca powinien na każdym kroku sprawdzać swojego kontrahenta. Chodzi zarówno o jego status jak i uprawnienia czy wreszcie przedstawianą przez niego ofertę. To z kolei skutkować przymusową nieufnością wobec kontrahenta,
