Każde postępowanie egzekucyjne, prędzej czy później, musi się zakończyć. Koniec ten może mieć jednak wiele zarówno przyczyn, jak i skutków. Wyjaśniamy, co oznacza zawieszenie, umorzenie i zakończenie postępowania egzekucyjnego.
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego
W toku postępowania egzekucyjnego, jak każdego innego postępowania sądowego, może dojść do sytuacji, w których będzie ono zawieszone, czyli wstrzymane. W okresie zawieszenia postępowania organ egzekucyjny – komornik sądowy – nie podejmuje dalszych czynności (np. nie zajmuje majątku – vide Co może zająć komornik sądowy?), a czynności już dokonane (np. zajęcie rachunku bankowego czy wynagrodzenia za pracę) pozostają w mocy. Wyegzekwowane w ten sposób kwoty trafiają na rachunek depozytowy – nie mogą bowiem być przekazane wierzycielowi, właśnie z uwagi na zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
Zawieszenie na wniosek wierzyciela
Jest kilka przyczyn uzasadniających zawieszenie egzekucji. Jedną z nich jest odpowiedni wniosek wierzyciela, który ma prawo – jako tzw. gestor postępowania – złożyć taki wniosek w każdym momencie trwania postępowania. Wniosek taki, jak wynika z treści art. 820 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: kpc) nie wymaga uzasadnienia.
Zawieszenie na wniosek dłużnika
Postępowania egzekucyjne może być również zawieszone na wniosek dłużnika. Aby wniosek taki był skuteczny, wymagane jest udowodnienie przez wnioskodawcę dodatkowych przesłanek. Są to:
- uchylenie przez sąd natychmiastowej wykonalności tytułu wykonawczego,
- wstrzymanie przez sąd wykonania tytułu wykonawczego,
- złożenie przez dłużnika zabezpieczenia koniecznego według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji.
Niedawno ustawodawca wprowadził również swoistą formę zawieszenia postępowania, które jednak nie do końca jest zawieszeniem. Jak wynika z nowych przepisów:
Komornik zawiesza na wniosek dłużnika postępowanie prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku zaocznego, nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, upominawczym albo elektronicznym postępowaniu upominawczym, jeżeli dłużnik przedstawi zaświadczenie określone w art. 139 § 5, z którego wynika, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na inny adres aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w postępowaniu egzekucyjnym. Dłużnik nie ma obowiązku przedstawienia zaświadczenia, określonego w art. 139 § 5, jeżeli okoliczności, które mają być nim stwierdzone wynikają z dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 3
Zaświadczenie, o którym mowa w treści przepisu, stwierdza, że sądowe orzeczenie nie zostało przez dłużnika odebrane, a fakt doręczenia stwierdzono w drodze tzw. podwójnego awiza. Po spełnieniu wymogów określonych w przepisie komornik zawiesi postępowanie, jednak – i to jest novum – wciąż może on podejmować dalsze czynności, w tym dokonywać zajęć. Nie może komornik natomiast przekazywać wyegzekwowanych kwot na rzecz wierzyciela.
Zawieszenie z urzędu
Niekiedy komornik sądowy zawiesi postępowanie z urzędu, gdy tylko poweźmie on informację o zaistnienie określonej przepisami prawa podstawy zawieszenia. Sytuacjami tymi są:
- brak zdolności procesowej lub przedstawiciela ustawowego (zarówno dłużnika, jak i wierzyciela),
- śmierć wierzyciela lub dłużnika.
Z pierwszą sytuacją możemy mieć do czynienia np. wówczas, gdy dłużnik zostanie ubezwłasnowolniony całkowicie, albo gdy spółka prawa handlowego nie posiada zarządu. Wierzyciel może wówczas wystąpić o kuratora, który będzie reprezentował dłużnika-osobę fizyczną albo podejmie się trudu powołania nowego zarządu (w przypadku spółki).
W drugiej sytuacji postępowanie egzekucyjne będzie podjęte z udziałem spadkobierców, na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabyciu spadku.
Zawieszenie z mocy prawa
Postępowanie egzekucyjne może być wreszcie zawieszone z mocy samego prawa. Ma to miejsce np. gdy ogłoszona zostanie upadłość dłużnika:
Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości.
Postępowanie egzekucyjne może być również zawieszone przez sąd, w całości lub w części, gdy została złożona skarga na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu.
Zakończenie postępowania egzekucyjnego
W przypadku skutecznego wykonania postanowień tytułu wykonawczego, tj. wyegzekwowania całego, dochodzonego przez wierzyciela roszczenia, postępowanie egzekucyjne podlega zakończeniu. Komornik wydaje wówczas postanowienie o kosztach, wskazujące wysokość wydatków i opłat egzekucyjnych pobranych w toku postępowania. Komornik sądowy zawiadamia ponadto innych uczestników postępowania (np. pracodawcę dłużnika czy jego bank), że postępowanie zostało zakończone.
Co ważne, skutecznie wyegzekwowany tytuł wykonawczy komornik pozostawia w aktach sprawy, co uniemożliwi ponowne jest wykorzystanie.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego
Umorzenie również kończy postępowanie egzekucyjne, ale nie z uwagi na wyegzekwowanie roszczenia (to bowiem nie nastąpiło, a przynajmniej nie w całości), lecz na skutek zaistnienia innych zdarzeń.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek
Komornik umorzy postępowania (w całości lub części) na wniosek:
- jeżeli tego zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji;
- jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności zostało uchylone lub utraciło moc;
- jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego;
- jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego z urzędu
W niektórych przypadkach, podobnie jak miało to miejsce przy zawieszeniu postępowania, komornik sądowy umorzy postępowanie z urzędu, gdy tylko poweźmie wiadomość o przyczynie umorzenia. Stanie się tak, gdy:
- okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych (a np. organów egzekucji administracyjnej),
- wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;
- jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
- jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania.
Najczęstszą przyczyną umorzenia egzekucji z urzędu jest punkt trzeci, określający sytuację, w której egzekucja świadczeń pieniężnych jest bezskuteczna. W praktyce oznacza to, że dłużnik nie posiada majątku, który pozwoliłby na skuteczne zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Prowadzenie egzekucji jest wówczas bezcelowe.
Są również przypadki, gdy postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy prawa. Ma to miejsce wówczas, gdy uprawomocni się postanowienie o ogłoszeniu upadłości
W przypadku umorzenie egzekucji komornik wydaje stosowne postanowienie, wskazujące podstawę prawną umorzenia. Komornik ustala ponadto wysokość kosztów egzekucji i obciążą nimi dłużnika lub, jeśli wszczęcie egzekucji było niecelowe – wierzyciela. Tytuł wykonawczy wraz z adnotacją o wyniku postępowania (np. informacją o wyegzekwowanej kwocie) zwraca się wierzycielowi.
Wpis powstał w ramach wspólnej akcji Bezprawnika i Krajowej Rady Komorniczej, zainicjowanej w celu popularyzacji usług oraz lepszej świadomości społecznej na temat roli komornika.
