Jak skutecznie wydziedziczyć członka rodziny?
Spadkodawca co do zasady może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem w testamencie, ale z pewnym wyjątkiem. Przepisy kodeksu cywilnego chronią bowiem osoby najbliższe przed całkowitym ich pominięciem. Małżonkowi, zstępnym, a w niektórych przypadkach także rodzicom zmarłego przysługuje prawo do zachowku.
Pozostaje więc pytanie – jak skutecznie wydziedziczyć członka rodziny? Po pierwsze, skoro wydziedziczenie polega na pozbawieniu prawa do zachowku, to może dotyczyć tylko osób, którym w ogóle taki zachowek przysługuje. Mowa tu o małżonku, zstępnym, a w niektórych przypadkach także rodzicach. Jeśli natomiast spadkodawca nie chce, by część spadku otrzymał na przykład jego brat, nie musi dokonywać wydziedziczenia. Wystarczy, że pominie brata w testamencie. Ten nie ma bowiem uprawnienia do zachowku, więc w takim wypadku nie otrzyma żadnego majątku po zmarłym.
Skuteczne wydziedziczenie najbliższego członka rodziny wymaga natomiast:
- dokonania go w testamencie,
- z któregoś powodu wskazanego w art. 1008 Kodeksu cywilnego,
- przy precyzyjnym wskazaniu, kogo to wydziedziczenie dotyczy.
Dopuszczalne tylko 3 powody wydziedziczenia
Skoro spadkodawca decyduje się na pominięcie w testamencie najbliższych mu osób, to zwykle ma ku temu konkretne powody. Kodeks cywilny umożliwia mu więc wydziedziczenie członka rodziny, jeśli ten postąpił w sposób uzasadniający taką decyzję. Przyczyny wydziedziczenia ustawodawca jednak mocno ograniczył. Pozbawienie prawa do zachowku jest bowiem możliwe tylko, gdy spadkobierca:
- wbrew woli spadkodawcy postępował uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Jeśli więc spadkodawca z innego powodu zdecydował się na wydziedziczenie członka rodziny, to taka czynność nie będzie skuteczna. I to nawet, jeśli sądzi, że powód tej decyzji ma pełne uzasadnienie.
Wydziedziczenie członka rodziny można kwestionować
Dla skutecznego wydziedziczenia nie trzeba użyć słowa „wydziedziczam”. Wystarczy, że jego intencje wynikają z treści testamentu. Co istotne, gdy zachodzi jeden z przypadków, kiedy testament jest nieważny, również samo wydziedziczenie nie będzie skuteczne.
Jako że wydziedziczenie członka rodziny możliwe jest tylko z trzech wyżej wymienionych powodów, spadkodawca musi wskazać przyczynę swojej decyzji w treści testamentu. Oprócz podania jednego z powodów wymienionych w art. 1008 powinien też dodać kilka zdań uzasadnienia. Warto też wspomnieć, że jeżeli spadkobierca pozbawiony zachowku uzna przyczynę za niezgodną z prawdą, może dowodzić bezzasadności wydziedziczenia na drodze sądowej.
Pozostaje jeszcze jedna kwestia – przebaczenie wydziedziczonemu. Zgodnie z art. 1010 nie można wydziedziczyć uprawnionego, któremu spadkodawca przebaczył. Jeżeli więc nawet osoba najbliższa postępowała w sposób uzasadniający wydziedziczenie, a spadkodawca jej wybaczył, pozbawienie prawa do zachowku nie odniesie skutku. To na wydziedziczonym spoczywa jednak obowiązek udowodnienia, że do takiego przebaczenia doszło.
