Z dniem 1 października 2023 r. nowe brzmienie otrzymał art. 305 kodeksu karnego. Wraz z nowelizacją przedsiębiorcy muszą się mieć na baczności jeszcze bardziej niż dotychczas. Nowe regulacje nie tylko znacznie zaostrzyły przewidywane kary, ale również poszerzyły wachlarz czynów zabronionych. Na co należy uważać?
Dotychczasowa treść art. 305 kodeksu karnego wzbudzała ogromne kontrowersje zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze prawa karnego. Przełożyło się to na brak pewności co do legalności podejmowanych działań w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W wyniku wprowadzonej zmiany, w miejsce przestarzałego i nieposiadającego prawnej definicji „przetargu publicznego” wprowadzono pojęcie „przetargu” oraz „postępowania o udzielenie zamówienia publicznego”. Zmiana ta jest istotna dla setek tysięcy przedsiębiorców, gdyż co do zasady dotychczas inkryminowane były przetargi prowadzone w trybie prawa zamówień publicznych (co wyłączało przetargi prowadzone w trybie kodeksu cywilnego) oraz przetargi prowadzone przez instytucje publiczne lub związane z wykorzystaniem środków publicznych (co wyłączało przetargi prowadzone przez podmioty prywatne). Problem stanowił też fakt, iż dotychczas art. 305 kodeksu karnego dotyczył tylko przetargów, co wyłączało spod jego regulacji pozostałe tryby postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Wszystko to zmieniło się z początkiem października bieżącego roku. W nowym stanie prawnym zakazano działania polegającego na utrudnianiu lub udaremnianiu zarówno przetargów publicznych, jak i przetargów prywatnych. Bez znaczenia zatem będzie na podstawie jakich przepisów przetarg jest organizowany, czy organizatorem przetargu jest instytucja publiczna czy podmiot prywatny oraz kwestia ewentualnego wykorzystywania środków publicznych. Powyższe tyczyć się będzie również aukcji w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego oraz wszystkich postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.
Zmowa także karana
Ustawodawca zdecydował się również na rozszerzenie karalności zmowy przetargowej zarówno na czas trwania przetargu oraz odpowiednio aukcji i postępowania o udzielenia zamówienia publicznego, jak i przed ich rozpoczęciem. W tym zakresie karalne jest już samo wejście w porozumienie z inną osobą, przekazanie lub rozpowszechnienie informacji lub przemilczenie istotnych okoliczności, celem wywarcia bezprawnego wpływu na ich wynik, jeśli sprawca działa na szkodą właściciela mienia, osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest lub ma być dokonywany, bądź która prowadzi lub ma prowadzić postępowanie – albo na szkodę interesu publicznego.
Zaostrzenie odpowiedzialności karnej oraz tryb ścigania
Jakkolwiek dotychczas art. 305 kodeksu karnego przewidywał maksymalnie karę pozbawienia wolności do lat 3, to obecnie kara pozbawienia wolności może zostać orzeczona do lat 5, a w przypadku gdy sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, nawet do lat 8. Powyższe wpisuje się w panującą obecnie tendencje zaostrzania polityki karnej. Zmieniono również tryb ścigania. Co do zasady ściganie będzie odbywało się na wniosek pokrzywdzonego, chyba że pokrzywdzonym jest Skarb Państwa lub przedmiot przetargu, aukcji lub zamówienia publicznego jest co najmniej w części finansowany ze środków publicznych.
Jak widać przedsiębiorcy muszą być bardzo uważni w toku prowadzonych rozmów z kontrahentami i własną konkurencją w ramach przetargów, aukcji oraz postępowań o udzielenie zmówienia publicznego. Wachlarz czynów zabronionych znacznie poszerzono i czasami drobnostki, które nie uważamy za nic złego, mogą stać się podstawą odpowiedzialności karnej. W razie czego zawsze należy pamiętać, że ustawodawca w art. 305 § 6 kodeksu karnego dopuścił możliwość wyłączenia odpowiedzialności karnej w stosunku do sprawcy, który o fakcie popełnienia przestępstwa zawiadomił organ powołany do jego ścigania i ujawnił wszystkie istotne okoliczności tego przestępstwa, zanim organ ten o przestępstwie się dowiedział.
