Alimenty na byłego małżonka nie należą do tych instytucji prawa rodzinnego, które się udały ustawodawcy. Rozwiązanie to ma całkiem sporo wad. Na przykład bezterminowe nakładanie na jednego z rozwiedzionych małżonków konieczności utrzymywania swojego byłego partnera trudno nazwać sprawiedliwym. Wydaje się przy tym, że to właśnie kwestia obowiązku alimentacyjnego wobec byłego małżonka stanowi główny powód, dla którego istnieje zainteresowanie orzekaniem o winie przy rozwodzie.

Co do zasady, żeby sąd orzekł takie alimenty, drugi małżonek powinien zostać uznany za wyłącznego winnego rozkładu pożycia. Zgodnie z art. 61 §2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego konieczna jest do spełnienia jeszcze jedna przesłanka. Sytuacja materialna niewinnego małżonka występującego o alimenty musi się jeszcze pogorszyć w wyniku rozwodu. Jeżeli sąd przychyli się do wniosku takiej osoby, to jej były partner będzie musiał przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb. Usprawiedliwionych zdaniem sądu.

Myliłby się jednak ten, kto uważa, że alimenty bez orzekania o winie nie występują. Po prostu zauważalnie trudniej je uzyskać. Wynika to wprost z treści art. 61 §1 przywołanej wyżej ustawy.

Różnica pomiędzy tymi dwiema instytucjami sprowadza się przede wszystkim do tego, że alimenty bez orzekania o winie wymagają, by występujący o nie były małżonek znajdował się w niedostatku. Nie jest przy tym tak, że kwestia winy pozostaje zupełnie bez znaczenia. Wyłączny winowajca nie ma prawa wnieść powództwa alimentacyjnego także w tym przypadku.

Na uwagę zasługuje także kolejna różnica. W przypadku alimentów nakładanych na podstawie art. 61 §2 nie ma jednego ważnego ograniczenia, które obejmuje alimenty bez orzekania o winie. W obydwu pozwany były partner zostaje zobowiązany przez sąd, by pokrywał koszty utrzymania powoda przypadkach. Tym razem jednak granicę wyznaczają nie tylko "usprawiedliwione potrzeby" drugiej strony. Sąd musi także uwzględnić możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Warto także wspomnieć, że w obydwu przypadkach potencjalny zobowiązany może się próbować ratować za pomocą art. 144¹ ustawy. Wydaje się przy tym, że jedynie małżonek niebędący zupełnym winowajcą rozpadu pożycia ma szansę skutecznie powołać się na tę okoliczność.

Kiedy alimenty bez orzekania o winie wygasają? Tym razem mamy do czynienia z niezwykłym dla polskiego ustawodawcy racjonalnym podejściem do kwestii obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedź na postawione przeze mnie pytanie znajdziemy w art. 61 §3.

W najgorszym wypadku sąd może ze względu na wyjątkowe okoliczności przedłużyć pięcioletni obowiązek. Niestety ustawodawca nie określił, na jak długo może to nastąpić. Ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez beneficjenta również wygasza obowiązek alimentacyjny. Sensem tych rozwiązań jest danie rozwiedzionemu małżonkowi czasu, by stanąć na nogi, ale też nie obciążać byłego partnera kosztami jego utrzymania w nieskończoność.