Pracownikowi nieraz zdarza się pracować poza standardowymi godzinami – zostawać w pracy dłużej, przychodzić w dni wolne, a czasami nawet wykonywać swoje obowiązki w porze nocnej. W każdym z tych przypadków oprócz podstawowej pensji przysługuje mu też dodatek do wynagrodzenia.
Dodatek za nadgodziny
Zdecydowanie najczęściej dodatek do wynagrodzenia pracownicy otrzymują w związku z robieniem nadgodzin. W takim przypadku można bowiem mówić o przekroczeniu ich normy dobowej czasu pracy. Co do zasady norma ta wynosi 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy i w sumie 40 godzin tygodniowo. Warto jednak wspomnieć, że istnieją także inne systemy czasu pracy, w których norma będzie mogła wynosić np. 12 godzin – wtedy dopiero przy wypracowaniu 13. czy każdej kolejnej godziny można mówić o godzinach nadliczbowych.
Praca w godzinach nadliczbowych dopuszczalna jest tylko w szczególnych sytuacjach takich jak konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii albo w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Pracodawca nie może jednak planować pracy w taki sposób, by z góry zakładać, że pracownik zostanie po godzinach.
Co więcej, zgodnie z przepisami w pierwszej kolejności za przepracowane nadgodziny pracownik powinien otrzymać czas wolny w danym okresie rozliczeniowym – np. móc przyjść do pracy później. Dopiero, gdy nie jest to możliwe, należy się mu wynagrodzenie. Praktyka pokazuje jednak, że większość pracodawców woli płacić dodatek do wynagrodzenia niż udzielać pracownikowi wolnego.
A wspomniany dodatek będzie wynosił co do zasady 50%. Istnieją jednak wyjątki, kiedy to pracownik otrzyma dodatkowe 100% za każdą godzinę, gdy:
- pracował w ramach nadgodzin w niedzielę, święto albo w porze nocnej
- przekroczył przeciętną tygodniową normę czasu pracy (a więc przepracował więcej niż 40 godzin tygodniowo – np. z tytułu dodatkowej pracy w sobotę).
Dodatek za pracę w niedzielę i święta
Czasami też pojawia się konieczność, by pracownik stawił się do pracy w niedzielę lub święto ustawowo wolne do pracy. Sytuacja ta nie dotyczy jednak pracy w systemie weekendowym, w którym siłą rzeczy swoje obowiązki pracownicy zawsze wykonują w niedzielę.
W pozostałych jednak przypadkach, tj. kiedy pracownik stawił się do pracy w niedzielę czy święto ze względu na szczególne okoliczności (zwykle z uwagi na szczególną potrzebę po stronie pracodawcy) przysługuje dzień wolny od pracy. W przypadku pracy w niedzielę pracodawca powinien go udzielić w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a w przypadku święta – do końca okresu rozliczeniowego.
Jeśli natomiast udzielenie takiego dnia wolnego nie jest możliwe, pracownikowi należy się dodatek do wynagrodzenia wysokości 100%.
Praca w porze nocnej
Dodatek do wynagrodzenia należy się także za pracę w porze nocnej. Zgodnie z przepisami za porę nocną uważa się 8 godzin miedzy 21 a 7. To pracodawca decyduje więc, które 8 godzin w jego zakładzie pracy można uznać za porę nocną (np. 21-5 albo 23-7). Za każdą przepracowaną w nocy godzinę pracownikowi będzie przysługiwał obowiązkowy dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
