27 marca 2020 r. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wszczął wobec Głównego Geodety Kraju dwa postępowania administracyjne: jedno w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych w związku z przetwarzaniem danych osobowych bez podstawy prawnej, drugie w przedmiocie nałożenia na Głównego Geodetę Kraju administracyjnej kary pieniężnej za brak współpracy z Prezesem UODO w ramach wykonywania przez niego uprawnień kontrolnych.
Na początku marca Urząd Ochrony Danych Osobowych zdecydował o przeprowadzeniu kontroli w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii, o czym poinformował pismem wskazując zakres kontroli oraz termin jej przeprowadzenia. Główny Geodeta Kraju zakwestionował zakres przedmiotowej kontroli, która stawiała tezę sugerującą łamanie przez Głównego Geodetę Kraju przepisów prawa. W doktrynie prawa administracyjnego przez kontrolę rozumie się:
- 1) badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym,
- 2) ustalanie zasięgu i przyczyn rozbieżności,
- 3) przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu (por. Marcin Jachimowicz, PrPr 2008, Nr 7).
Poprawnie rozumiana kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego i prawnego. Kontrola nie powinna stawiać tez lub pytań sugerujących:, ,Czy rower, który ukradłeś był żółty czy może niebieski”, dobrze rozumiana kontrola powinna stawiać pytanie: ,,Czy ukradłeś rower’’.
Prezes UODO złożył zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej Warszawa – Śródmieście o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 108 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych. Zgodnie z tym przepisem kto udaremnia lub utrudnia kontrolującemu prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch, o czym poinformował oficjalnie w dniu 7 kwietnia 2020 r. na stronie Urzędu.
Warto pamiętać o generalnej zasadzie prawa karnego, wyrażonej w art. 5 Kodeksu Karnego, zasadzie domniemania niewinności, w myśli której, oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Na chwilę obecną Główny Geodeta Kraju jest jedynie osobą podejrzaną. Podejrzaną czyli osobą, której postawiono zarzut popełnienia określonego przestępstwa w postępowaniu przygotowawczym. Oskarżonym zaś jest dopiero osoba, przeciwko której skierowano akt oskarżenia do sądu. Dlatego proszę o rozwagę i nie ferowanie na tym etapie postępowania jakichkolwiek wyroków.
Jak podaje UODO na stronie oficjalnej Urzędu ,,Tymczasem żaden z obowiązujących przepisów prawa, w tym przepisów regulujących kwestie związane z działalnością Głównego Geodety Kraju, nie uprawnia tego organu do upubliczniania w ramach portalu internetowego GEOPORTAL2 danych dotyczących numerów ksiąg wieczystych’’. Warto wskazać, że przepisy prawa geodezyjnego i kartograficznego rozróżniają dwa rodzaje danych.
Dane przedmiotowe – odnoszące się do gruntów, budynków oraz lokali oraz dane stricte podmiotowe, dotyczące właścicieli nieruchomości. Warto zauważyć, iż na gruncie prawa geodezyjnego i kartograficznego, numer księgi wieczystej jest wprost zaklasyfikowany jako dana przedmiotowa, wymieniona wśród innych danych odnoszących się do gruntu. Wśród nich, oprócz wspomnianego numeru księgi wieczystej, ustawodawca wskazał: położenie gruntu, jego powierzchnię, granice oraz rodzaj użytków gruntów.
Dla nieruchomości dla których nie została założona księga wieczysta ustawodawca wymienił zbiory dokumentów, jeżeli zostały założone dla nieruchomości, które można odszukać we właściwym sądzie rejonowym. Dokumenty te dotyczą jej stanu prawnego, a więc są to wszelkiego rodzaju umowy, decyzje, postanowienia sądowe, dokumenty geodezyjne. Zbiorów takich nie ma dziś jednak zbyt wiele, mogły one bowiem powstawać tylko do końca grudnia 1983 r. Od tej daty złożenie do takiego zbioru dokumentu dotyczącego prawa własności powodowało już założenie dla określonej w nim nieruchomości nowej księgi wieczystej. Dane przedmiotowe, jakimi jest numer księgi wieczystej zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa geodezyjnego i kartograficznego są jawne, podobnie jak treść księgi wieczystej na podstawie przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Należy jednak pamiętać, że przy wprowadzaniu regulacji dotyczących ksiąg wieczystych ustawodawca był świadomy takiego stanu rzeczy i mimo wszystko zdecydował przyjąć takie, a nie inne zasady udostępniania treści księgi wieczystej. Może wynikało to z faktu, że dane dotyczące własności tradycyjnie w Polsce były jawne i nigdy nie robiono z tego większego problemu.
Warto zauważyć, iż na gruncie obowiązującego prawa przepisy ustawy o ochronie danych osobowych stanowią lex generalis dla przepisów ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, które jest w tym przypadku przepisem lex specialis. Oznacza to, że przepisy ustawy o ochronie danych osobowych stanowią podstawę zasad przetwarzania danych osobowych, a o fakcie jawności określonych danych, traktują przepisy prawa geodezyjnego i kartograficznego.
Przyjmuję się iż UODO potwierdziło przedmiotowy charakter numerów ksiąg wieczystych podczas prowadzonych konsultacji i uzgodnień w związku z nowelizacją ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne. Prezes UODO nie zgłosił uwag do tej ustawy, potwierdzając tym samym jednoznaczność przepisów w tym zakresie.
Tak więc z punktu widzenia ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne, chronione są jedynie dane podmiotów zapisane w ewidencji gruntów i budynków (czerwona ramka na rysunku), a numer księgi wieczystej pozostaje dalej w grupie danych jawnych.
Kończąc warto wskazać na szereg serwisów internetowych, które odpłatnie udostępniają numery ksiąg wieczystych. Serwisy zarejestrowane są w rajach podatkowych i są dla UODO jurysdykcyjnie nieosiągalne.
Autor tekstu: Adrianna Ogonowska, radca prawny
