Dostęp do informacji publicznej to prawo do uzyskania jawnych informacji, na temat działań organów władzy publicznej i innych podmiotów, wykonujących zadania publiczne. Zgodnie z prawem, wniosek o dostęp do informacji publicznej może złożyć każdy – niezależnie od narodowości, czy jakichkolwiek innych kwestii.
Kto może złożyć wniosek o dostęp do informacji publicznej?
Co do zasady, każdy ma prawo uzyskać informację publiczną, czyli dane dotyczące działań odpowiednich organów, a także informacje zgodne z aktualną wiedzą o sprawach publicznych (może to być na przykład ilość wystawionych w danym roku mandatów w przypadku działań policji, koszty związane z organizacją konferencji lub wyjazdu służbowego w przypadku samorządów, dokumentacji w placówkach oświatowych i wiele innych).
Kwestie dostępu do informacji publicznej reguluje ustawa o dostępie do informacji publicznej. Sama zasada wynika jednak z Konstytucji RP, a konkretnie z art. 61, który jasno wskazuje, że:
Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
Oczywiście nie wszystkie dane mogą zostać udostępnione, jako informacja publiczna. Dane niejawne, naruszające sferę prywatności danej osoby, lub tajemnicę przedsiębiorstwa, czy też informacje, których ujawnienie w jakiś sposób stanowiłoby zagrożenie dla bezpieczeństwa, a także kilka innych, szczególnych przypadków. Oznacza to, że jest katalog sytuacji, w których prawo dostępu do informacji publicznej zostaje ograniczone lub wyłączone. Z żadnych przepisów nie wynika jednak, aby ograniczony był katalog osób, które o informację publiczną mogą wystąpić.
Nie trzeba wykazywać interesu prawnego ani faktycznego
Oznacza to, że z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej może wystąpić każdy – nie ma w tym zakresie żadnych ograniczeń. Co więcej, każdy może takie informacje (o ile nie mamy styczności ze szczególnym przypadkiem, kiedy to określone dane nie mogą zostać udostępnione) uzyskać – nie musi wykazywać żadnego interesu w tym zakresie.
Co więcej, składając wniosek o udostępnienie informacji publicznej, wnioskodawca nie musi podawać motywów swojego działania. Jest zainteresowany, bo ma do tego prawo – organ nie ma prawa pytać w tym zakresie o szczegóły. Wynika to wprost z brzmienia art. 2 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, w którym wskazuje się, że od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.
Anonimowy wniosek o dostęp do informacji publicznej nie może być ignorowany
Podsumowując – z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej może wystąpić każdy. Niezależnie od miejsca zamieszkania, narodowości, posiadanego obywatelstwa, sympatii politycznych, czy jakichkolwiek innych czynników. Organ władzy publicznej nie musi znać danych osoby pytającej, gdyż i tak nie może z nimi nic zrobić – nie ma możliwości weryfikowania, czy komuś te informacje faktycznie się należą (jeżeli mogą być udostępnione jednej osobie, to mogą również wszystkim innym), bądź czy ma w tym interes prawny. W związku z tym nie ma żadnych przeciwwskazań, aby wniosek o dostęp do informacji publicznej złożyć anonimowo. Niestety, nie wszystkie organy administracji publicznej mają taki pogląd.
Jak wynika z informacji przekazanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich, problem w tym zakresie dotyczy m.in. działań Wojewody Łódzkiego, który pozostawiał anonimowe wnioski o dostęp do informacji publicznej bez odpowiedni. Zdaniem RPO to nie dopuszczalne, gdyż:
W przepisach ustawy nie ma przepisu, który stawiałby wprost wymóg wskazania imienia i nazwiska wnioskodawcy. W ocenie RPO nie ma podstaw do poglądu, że ich podanie jest konieczne do załatwienia sprawy.
Potwierdza to również orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładem może być m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2022 roku (III OSK 1236/2), w którym skład sędziowski wskazał, że:
Każdy, nawet bez podawania swoich danych personalnych oraz adresu zamieszkania, może zwrócić się do organu z wnioskiem o udzielenie mu informacji publicznej. Obowiązkiem organu jest udzielenie takiej informacji, nawet jeśli wnioskodawca określi siebie jako +AG+.
