Jak zmusić kogoś do wydania testamentu
Dziedziczenie następuje z ustawy lub z testamentu. Spadkodawca ma bowiem możliwość dokonać pewnych rozporządzeń za życia. To jest oczywiste, tak jak oczywisty jest fakt, że u wielu rodzin śmierć osoby najbliższej skutkuje rozpoczęciem wielu konfliktów i nieporozumień.
Jednym z bardziej bulwersujących scenariuszy jest sytuacja, w której to dany członek rodziny jest w posiadaniu testamentu po zmarłej osobie - i cała reszta krewnych jest co do tego święcie przekonana - ale ten albo wszystkiemu zaprzecza, albo (by pokazać swoją "siłę") twierdzi, że faktycznie ma testament, lecz nikomu go nie odda.
Czy polskie prawo cywilne zawiera jakieś mechanizmy, które pozwalają na przymuszenie takiej osoby do wydania testamentu? Poniekąd tak jest, choć sytuacja jest nieoczywista i wymaga wyjaśnienia.
Ale od początku. Zgodnie z art. 646 §1 Kodeksu postępowania cywilnego,
Osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza.
Przepis ten w §2 określa również sankcję. Kto bowiem bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może w drodze postanowienia nałożyć na uchylającego się grzywnę do pięciu tysięcy złotych.
Czy istnieje jakiś konkretny przymus?
Jest więc odpowiedzialność za szkodę - którą należy wykazać i której samemu (będąc do tego uprawionym) trzeba dochodzić przed sądem - a także grzywna nakładana przez sąd. Sąd może także zobowiązać do złożenia oświadczenia w przedmiocie wiedzy na temat testamentu.
Same fałszywe zeznania - także przed sądem cywilnym - karane są bardzo surowo. Sankcja wynika z art. 233 Kodeksu karnego i wynosi od 6 miesięcy do lat 8 pozbawienia wolności.
Trzeba też pamiętać, że przestępstwem jest przerobienie, a także zniszczenie testamentu. To drugie penalizowane jest poprzez art. 276 k.k.
Kto niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznym, ukrywa lub usuwa dokument, którym nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2
Osoba, która ukryła testament, może być uznana za niegodną dziedziczenia. Taka możliwość istnieje m. in. wtedy, gdy osoba umyślnie ukryła lub zniszczyła testament spadkodawcy. Także wtedy, gdy podrobiła lub przerobiła jego testament albo świadomie skorzystała z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Niegodny dziedziczenia traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Jak zatem zmusić kogoś do wydania testamentu? W pierwszej kolejności warto spowodować wszczęcie postępowania spadkowego, a następnie uprawdopodobnić istnienie testamentu, wraz ze wskazaniem miejsca jego położenia. Umożliwi to - w konsekwencji - skuteczne zastosowanie wskazanych wyżej instrumentów.
