Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, ma obowiązek zapłacić składki za dany miesiąc do 10 dnia kolejnego miesiąca. Pozostali płatnicy płacą do 15 lub do 5 w przypadku jednostek budżetowych. Jakie konsekwencje grożą za nieopłacenie składek ZUS w terminie?
Nieopłacenie składek ZUS w terminie a odsetki za zwłokę
Podstawową konsekwencją jest naliczenie odsetek za zwłokę. Odsetki ustala się zgodnie z zapisami Ordynacji podatkowej w wysokości jak za zaległość podatkową. Odsetek nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekroczyłaby 6,60 zł. Kwotę odsetek zaokrągla się do pełnego złotego. Odsetki nalicza się za okres od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin płatności do dnia zapłaty.
Art. 56. Ordynacji podatkowej: Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%.
Jak obliczyć odsetki za zwłokę? Przykład
Od 18 marca 2020 r. stopa kredytu lombardowego wynosi 1,5 %. W związku z tym, że stawka odsetek za zwłokę podatkową nie może być niższa niż 8%, stawka odsetek za zwłokę wyniesie 8%. Jeżeli zalegamy z kwotą 300 zł przez 30 dni od dnia zapłaty, odsetki wyniosą 2,00 zł.
- (300 zł x 30 dni x 8%)/365 = 1.972(…)zł = 2,00 zł po zaokrągleniu
Ponieważ odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekracza 6,60 zł, nie musimy płacić nic.
Odsetki za zwłokę w płatności składek ZUS – o czym należy pamiętać
Co istotne to płatnicy mają obowiązek obliczać i uiszczać składki ZUS w tym zaległe odsetki. Co to oznacza?
Jeżeli płatnik opóźni się z płatnością, powinien sam opłacić odsetki za zwłokę i nie czekać na informację z Zakładu. ZUS może dokonać sprawdzenia prawidłowości i terminowości wpłacanych nawet za okres do 5 lat wstecz. Tyle bowiem wynosi przedawnienie należności z tytułu składek, przez co należy rozumieć również przedawnienie samych odsetek. Przy czym obliczając datę przedawnienia, należy mieć na uwadze, że przed 1 stycznia 2012 r. okres przedawnienia wynosił 10 lat. Jeżeli nasza zaległość powstała przed tą datą musimy zwrócić uwagę na przepisy przejściowe do ustawy, żeby ustalić poprawny okres przedawnienia.
Płatnicy muszą też pamiętać, że odsetki nalicza się niezależnie od winy płatnika w opóźnieniu. Przykładowo obowiązek zapłaty odsetek nie wygasa tylko z tego powodu, że opóźnienie w płatności składek ZUS wynikało ze złej sytuacji finansowej płatnika i to nawet jeżeli zła sytuacja powstała z przyczyn od niego niezależnych.
Opóźnienie w płatności składek ZUS a opłata dodatkowa dla ZUS
Zgodnie z art. 24 ustawy systemowej, ZUS ma możliwość naliczenia płatnikowi tzw. opłaty dodatkowej do wysokości 100% nieopłaconych składek.
Decyzja ZUS-u w sprawie obciążenia podatnika opłatą dodatkową, podlega kontroli przez sąd nie tylko pod kątem formalnym, ale także pod kątem zasadności. Celem opłaty jest motywacja płatnika do terminowego opłacania składek. Na temat przesłanek zasadności naliczania opłaty wypowiedział się swojego czasu Sąd Najwyższy, który stwierdził, że opłata dodatkowa ma charakter dyscyplinujący. Jej naliczenie należy uznać za słuszne w stosunku do płatników, którzy wykazują się złą wolą. Pod uwagę należy wziąć przyczyny zaległości w składkach ZUS (czy wynikają z okoliczności zawinionych przez płatnika, czy od niego niezależnych). Istotny jest również dotychczasowy stosunek płatnika do opłacania składek. Notoryczne lekceważenie tego obowiązku w przeszłości, może stanowić argument za nałożeniem opłaty.
Zastosowanie opłaty dodatkowej ma sens wówczas, gdy – przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności – można przewidywać (oczekiwać), że spełni ona lub może spełnić założony, dyscyplinujący, cel. To zaś zależy przede wszystkim od przyczyn nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości. Te mogą być zależne lub niezależne od płatnika, zawinione przez niego lub niezawinione. Inaczej powinien być traktowany płatnik, który opóźnia się z wykonaniem obowiązku opłacania składek pomimo dobrej kondycji ekonomicznej; inaczej taki, który boryka się z trudnościami finansowymi. Przy stosowaniu opłaty dodatkowej powinien być wzięty pod uwagę także dotychczasowy stosunek płatnika do obowiązku opłacania składek. Utrwalony bądź incydentalny charakter opóźnienia to tylko jeden z obiektywnych elementów ważnych dla ustaleń w tym zakresie. Dotychczasowy stosunek do spełniania obowiązku to bowiem także wykazanie zainteresowania jego należytym wykonaniem, w tym podejmowanie czynności zmierzających do prawidłowego jego wykonania.
Wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., sygn. akt II UK 403/03
Zaległości w składkach ZUS a odpowiedzialność karna
Nieopłacenie składek składek ZUS może stanowić także podstawę odpowiedzialności za wykroczenie.
Zgodnie z art. 98 ustawy systemowej:
Kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:
(…)
1a) nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
(…) podlega karze grzywny do 5000 złotych.
Co istotne za nieopłacenie składek ZUS nie można być jednocześnie ukaranym grzywną i zobowiązanym do zapłaty opłaty dodatkowej. W razie skazania płatnika ZUS nie powinien inicjować postępowania w sprawie opłaty dodatkowej, a jeżeli opłata została już zapłacona – powinna zostać zwrócona. Wyłączenie to zostało wprost przewidziane w art. 24 ust. 1d ustawy systemowej.
Najcięższą możliwą karą jest ta przewidziana w art. 218 Kodeksu karnego.
Art. 218 § 1a Kodeksu karnego stanowi, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Odpowiedzialność przewidzianą w art. 218 § 1a mogą ponosić płatnicy, którzy zatrudniają pracowników. Nie chodzi tu też o jednorazowe nieopłacenie składek ZUS, a złośliwe i uporczywe uchylanie się od tego obowiązku, co samo w sobie sugeruje, że konieczne musi być duże natężenie złej woli u płatnika.
