Pracownicze Plany Kapitałowe nazywane są - przez samego ustawodawcę - powszechnym systemem oszczędzania na emeryturę. Problem polega jednak na tym, że w PPK mogą uczestniczyć tylko pracownicy. PPK dla samozatrudnionych jest zwyczajnie niedostępne. Mikroprzedsiębiorca, który zatrudnia jakąś osobę, ma obowiązek utworzyć PPK - ale jednocześnie, jeśli prowadzi działalność sam, nie może przystąpić do państwowego systemu oszczędzania na emeryturę. Tym samym ustawodawca pozbawił osoby zatrudnione korzystania z tej formy oszczędzania.

Oczywiście należy zauważyć, że PPK dla samozatrudnionych musiałoby funkcjonować na nieco innych zasadach; w przypadku pracowników wpłaty pochodzą z trzech źródeł - od samego pracownika, od pracodawcy i od państwa. W przypadku samozatrudnionych środki do PPK mogłyby być odprowadzane jedynie od nich samych i od państwa. Nie zmienia to jednak faktu, że samozatrudnieni mogliby w takim wypadku liczyć chociażby na symboliczne dopłaty do tego, co sami zgromadziliby w ramach PPK. Obecnie są takiej możliwości pozbawieni. Jedyne ułatwienie, na które ustawodawca się zdecydował w kontekście PPK, to zwolnienie części przedsiębiorców z obowiązku tworzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych w firmie. Zdecydowana większość przedsiębiorców musi jednak utworzyć PPK, mimo że sama nie może korzystać z tego systemu oszczędzania.

Teoretycznie można byłoby zakładać, że przedsiębiorcy potrafią zadbać o zabezpieczenie swojej przyszłej emerytury. Sęk w tym, że z danych z 2020 r. wynikało, że średnia emerytura przedsiębiorcy wynosi... 1800 zł brutto. Dla porównania - średnia emerytura z ZUS wynosiła wtedy 2200 zł brutto.

Pewnym pocieszeniem dla osób samozatrudnionych może być natomiast fakt, że wprawdzie PPK pozostają poza ich zasięgiem, ale za to mogą odładać na emeryturę w ramach IKZE - i dokonywać wyższych wpłat niż pracownicy, którzy decydują się na oszczędzanie w tym systemie. Od 2021 r. przedsiębiorcy mogą wpłacać maksymalnie 1,8-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego (pozostałe osoby - maksymalnie 1,2-krotność). Jest to oczywiście pewne ułatwienie (zwłaszcza, że wpłaty na IKZE można odliczyć od dochodu w PIT), jednak zasady działania obu systemów (PPK i IKZE) są zdecydowanie inne. Dodatkowo oszczędzanie w ramach IKZE wiąże się, w przeciwności do PPK, z pewnym ryzykiem.

Dziwi zatem, że ustawodawca nie wprowadził możliwości przystąpienia do PPK dla samozatrudnionych, zwłaszcza, że był to jeden z flagowych programów obecnego rządu. Nic nie wskazuje jednak na to, by coś w tym zakresie miało się zmienić.