Te dni wolne po prostu przepadną. Trzeba je wykorzystać do końca roku
Art. 188 Kodeksu pracy precyzyjnie reguluje zasady przyznawania zwolnienia związanego z opieką nad dzieckiem. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni lub 16 godzin.
Istotne jest tu sformułowanie "w ciągu roku kalendarzowego” - ustawodawca tym samym nie przewidział w tym przypadku mechanizmu kumulacji.
Oznacza to, że dni te nie przechodzą na kolejny rok, nie sumują się i nie można za nie otrzymać ekwiwalentu pieniężnego, jak ma to miejsce w przypadku urlopu wypoczynkowego przy rozwiązaniu umowy.
Jest to uprawnienie celowe, przewidziane na bieżące potrzeby związane z opieką, a nie element wynagrodzenia za pracę. Jeśli rodzic nie skorzysta z tych dni do sylwestra, 1 stycznia 2026 r. otrzyma nową pulę, ale "stara” przepadnie.
Elastyczność godzinowa i pełne wynagrodzenie
Warto przypomnieć, że mechanizm z art. 188 jest skonstruowany elastycznie. O sposobie wykorzystania zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku składanym w danym roku. Może on wybrać opcję dniową (2 dni) lub godzinową (16 godzin).
Ta druga forma jest szczególnie ceniona przez rodziców, którzy potrzebują wyjść z pracy wcześniej, by odebrać dziecko ze szkoły lub udać się z nim do lekarza, nie tracąc przy tym całego dnia urlopowego.
Co istotne, za czas tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia, liczonego tak samo jak za urlop wypoczynkowy. Należy jednak pamiętać o warunku "wychowywania”. Prawo to przysługuje osobom faktycznie sprawującym opiekę. Rodzic, który posiada prawa rodzicielskie, ale nie uczestniczy w procesie wychowawczym (np. nie mieszka z dzieckiem i nie sprawuje nad nim pieczy), nie może skutecznie ubiegać się o to zwolnienie.
Szef nie ma prawa odmówić. Inaczej naraża się na sporą grzywnę
Z punktu widzenia pracodawcy, wniosek o udzielenie dni na opiekę jest wiążący. Szef nie ma prawa odmówić udzielenia tego zwolnienia we wskazanym przez pracownika terminie, o ile pracownik posiada uprawnienia (wiek dziecka, pula dni).
Odmowa traktowana jest jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika. W razie kontroli PIP pracodawca naraża się na karę grzywny w wysokości od 1 tys. do nawet 30 tys. złotych. Przepisy te mają na celu ochronę interesów rodziny i zapewnienie pracownikom możliwości godzenia ról zawodowych z rodzicielskimi.
Zobacz też: Pracodawca nie może odmówić wolnego z tytułu opieki nad dzieckiem
Obecna konstrukcja przepisów budzi jednak wątpliwości, które, jak podaje pulshr.pl, znalazły swoje odzwierciedlenie w petycji skierowanej niedawno do Sejmu. Krytycy obecnego rozwiązania wskazują na jego niesprawiedliwość względem rodzin wielodzietnych. Obecnie wymiar zwolnienia jest stały - wynosi 2 dni niezależnie od tego, czy pracownik wychowuje jedno dziecko, czy czworo.
Autor petycji postuluje zmianę systemową, w której 2 dni opieki przysługiwałyby na każde dziecko z osobna. W uzasadnieniu podniesiono argument, że obowiązki opiekuńcze przy trójce czy czwórce dzieci są nieporównywalnie większe niż przy jedynaku, a obecny system traktuje te sytuacje tożsamo.
Gdyby propozycja weszła w życie, rodzic czworga dzieci zyskałby dodatkowe 8 dni płatnego wolnego rocznie. Na razie jednak obowiązują stare zasady, a zegar odliczający czas do końca roku nieubłaganie tyka.
