Koniec gramatycznego wykluczenia. Funkcjonalność ponad teorię
Najważniejszym argumentem przemawiającym za reformą jest dążenie do pragmatyzmu. Dotychczasowe zasady często wymagały od piszącego wiedzy specjalistycznej, wykraczającej poza standardową edukację. Jak słusznie zauważają eksperci RJP, użytkownik języka nie powinien być zmuszany do rozstrzygania statusu gramatycznego wyrazu – czy ma do czynienia z imiesłowem, czy przymiotnikiem – tylko po to, by postawić właściwą literę.
Szczególnie istotne jest tu dostosowanie reguł do współczesnej podstawy programowej. Skoro uczniowie szkół podstawowych nie są już obciążani rozróżnianiem przymiotników dzierżawczych od jakościowych, utrzymywanie opartej na tym podziale pisowni wielką lub małą literą (np. w przypadku nazwisk w konstrukcjach typu "dramat szekspirowski") stało się anachronizmem. Nowa zasada, wprowadzająca małą literę dla wszystkich przymiotników odnazwiskowych bez względu na ich funkcję, to przykład urealniania przepisów.
Ujednolicenie „profilu” nazwy. Wielka litera jako standard
Reforma wprowadza szereg zmian w zakresie użycia wielkich liter, co de facto stanowi próbę ujednolicenia zapisu nazw własnych i ich pochodnych. Decyzja o pisaniu nazw mieszkańców miast i dzielnic wielką literą (np. Warszawianin, Mokotowianka) znosi dotychczasową, mało logiczną hierarchię, w której mieszkaniec kontynentu czy kraju cieszył się "ortograficznym przywilejem", a mieszkaniec miasta już nie.
Podobny proces widać w nazewnictwie obiektów przestrzeni publicznej. Od 2026 roku takie człony jak Aleja, Plac, Most czy Park będą pisane wielką literą, o ile stanowią część nazwy własnej. To istotne uproszczenie dla administracji i biznesu – wielką literą zapiszemy teraz także wszystkie człony nazw lokali usługowych i gastronomicznych (np. Karczma Słupska).
Należy jednak pamiętać, że banki, urzędy i organy administracji nie muszą natychmiast wymieniać tablic informacyjnych; Rada Języka Polskiego pozostawia tu rozsądny margines czasu na adaptację infrastrukturalną.
Bezpiecznik przejściowy. Edukacja zamiast sankcji
Podobnie jak w przypadku wprowadzania nowych przepisów, tutaj również przewidziano okres przejściowy. W latach 2026–2030 na egzaminach państwowych akceptowane będą obie formy zapisu – stara i nowa. Pełna restrykcyjność przepisów wejdzie w życie dopiero w 2031 roku.
Warto również odnotować zapowiedź stworzenia nowego, cyfrowego słownika ortograficznego obejmującego 100 tysięcy haseł. Fakt, że będzie on dostępny bezpłatnie w formie aplikacji mobilnej, pokazuje, że językoznawcy rozumieją współczesne kanały dystrybucji wiedzy.
Należy dodać, że w dobie cyfrowej kontroli tekstu i wszechobecnych autokorekt, dbanie o porządek w zapisie to nie tylko kwestia estetyki, ale konieczność zapewnienia przejrzystości komunikacji społecznej. Reforma 2026 to zatem nie "psucie języka", lecz jego optymalizacja pod kątem wydajności w codziennym użytkowaniu.
